tpn 1 22482401

ANTONI REHMAN: OPIS FIZYCZNO-GEOGRAFICZNY ZIEM POLSKICH 403

płocie woda osięga swą największą gęstość i jako najcięższa opada na dno, gdzie jej ciepłota się nie zmienia.

Nagłe zmiany w poziomie dolin tatrzańskich i progi, jakie je przerywają, są powodem, że Tatry posiadają liczne i piękne wodospady. Najlepiej znane i za najpiękniejsze były uważane do niedawna wodospady w dolinie Zimnej wody, czyli węgierskich Pięciu stawów. Jest ich tam pięć (Olbrzym, Mały, Ukryty, Wielki i Długi). Najpotężniejszym jest między nimi Wielki, którego ogólna wysokość została oceniona na 100 m., nie przedstawia on bowiem jednego spadu wody, lecz cały szereg pomniejszych. Za najpiękniejszy uchodzi Olbrzym, spadający jedną, na 40 m. wysoką wstęgą. U stóp niektórych z nich wykryto istnienie garnków wodospadowych, tj. ograniczonych zagłębień, zajętych przez jeden, albo przez kilka głazów, które zmieniają często swe położenie. Wygładzenie garnków i zaokrąglenie ich głazów przekonywa dostatecznie, że zostały one właśnie przez ruch tych kamieni (powodowany bezustannym spadkiem i wirem wody) wyżłobione. Jeszcze piękniejsze wodospady posiada północna strona Tatr. Znana jest powszechnie Siklawa woda, wodospad, zamykający dolinę Roztoki od strony wielkiego kotła Pięciu stawów' polskich, wysoki na 67 m. Ale w tejże dolinie Roztoki istnieją słynne »Wodogrzmoty« (górali), w nowszych czasach nazwane wodospadami Mickiewicza. Jest to szereg wodospadów', ukrytych w skalistym, dzikim i niedostępnym parowie, a przedstawiających, pomimo dzikości swego otoczenia i swej niedostępności, jeden z najpiękniejszych obrazów, w jakie nasze Tatry tak obfitują.

Wody podziemne i pieczary vr Tatrach. Hydrograficzne stosunki T. zostały przedstawione powyżej. Tutaj wspomnimy jeszcze o źródłach T. i o ich pieczarach. Los wody spadającej z powietrza (deszcz, śnieg, grad, rosa, mgła) jest wogóle trojaki. Jedna jej część paruje, dostaje się napowrót do powietrza, i powoduje jego wilgotność, a wzniósłszy się w górę, skrapla się w chmury i spada napowrót na ziemię; druga jej część ścieka po powierzchni ziemi i daje potoki i rzeki, z któremi dąży do morza; trzecia część wsiąka we wnątrz ziemi, gdzie idzie dwoma drogami. Jedna jej część zostaje zabraną przez korzenie roślin, i po części zostaje zużytą na wytworzenie tkanek roślinnych, a po części przez przedychanie (transpiracya) roślin dostaje się napowrót do powietrza; druga jej część krąży we wnętrzu ziemi, i wydobywa się napowrót na jej powierzchnię w postaci źródeł. W ten sposób powstające źródła nazywają górale źródłami prawdziwemi, albo skalne mi; jeśli zaś potok cały zapadnie w pokład kamienisty, zaścielający dolinę, i odbywszy część swej drogi pod powierzchnią ziemi (co ma miejsce we wszystkich t. zw.

26*