tpn 1 22481801

ANTONI REHMAN: OPIS FIZYCZNO-GEOGRAFICZNY ZIEM POLSKICH 397

bnego szutru lodowcowego, z olbrzymimi głazami porysowanymi, jakto przy gościńcu nad południowym brzegiem Szczyrbskiego jeziora 1351 m. widzieć można. Powierzchnia tego tarasu jest wcało-ści pogarbiona i przedstawia nieprzerwane następstwo zagłębień i pagórków, które najczęściej w bezpośrednim związku ze sobą nie zostają i jedynie na końcu lodowca, jako morena czołowa usypane być mogły. Ale niektóre z tych zagłębień są wypełnione wodą i przedstawiają jeziorka morenowe. Najznakomitszy przykład tego rodzaju przedstawia samo jezioro Szczyrbskie. Inne morenowe jeziora (Jamskie pleso, jeziora Stura i Richthofena), ukryte w puszczy leśnej, otaczającej od zewnątrz ramię Krywańskie, są mniej dostępne i dlatego prawie nieznane. Ale znajduje się tu bardzo wielka liczba takich zagłębień, które były niegdyś jeziorkami, lecz z czasem wodę swą utraciły i pozamieniały się w moczary i torfowiska (nazywane przez Słowaków: m o z g r o w i s k a m i). Piękny przykład takiego zanikłego jeziora przedstawia obszerne zagłębienie, nazywane Ślepem jeziorem, od Szczyrbskiego tylko naturalną groblą oddzielone. Na wschód od Szczyrbskiego tarasu znajdują się trzy inne, mianowicie taras Batyżowiecki, Sławkowski i Łomnicki. Wszystkie razem wzięte przedstawiają one próg morenowy, przylegający szczelnie do podnóża Tatr, 200 do 300 m. wysoki; próg ten urywa się dość nagle nad doliną Spiską, ale jego składowe części (skały, kamienie, żwir, piaski i gliny) zostały przez potoki miejscowe zabrane i po całej spiskiej równinie rozniesione.

Doliny Tatr. Północna strona Tatr posiada siedm głównych dolin, południowa czternaście. Liczba bocznych dolin jest dość ograniczona. Najbardziej złożoną i najdłuższą ze wszystkich jest dolina Białki, powstaje bowiem z połączenia czterech głównych dolin i kilku bocznych, a długość jej wynosi 12 kil.; najkrótszą jest Batyżowiecka (3 kil.). Upostacenie dolin tatrzańskich zależy głównie od twardości skały, w których zostały wyżłobione. Najprostszą budową odznaczają się doliny połud. strony zach. Tatr (Liptów), mianowicie Suchego potoka, Jało-wicka, Smereczanka, Jamnicka, Raczkowa, Kamienista, Cicha i Koprowa. Rozwinęły się one na obszarze miękkich gnejsów i starych łupków, wskutek czego są silniej pogłębiono, a odznaczają się jednostajnym spadkiem i jednostajną, ale znaczną szerokością; nie ulegają też ani na swym dolnym końcu, ani w swem wnętrzu zwężeniu. Są one bardzo słabo rozgałęzione i dopiero na swym górnym końcu rozbiegają się w kilka parowów, które dochodzą do samego głównego grzbietu (wyjątek tworzą doliny spuszczające się od granitowych Rohaczów, gdyż te posiadają kotły i jeziorka). Doliny wsch. T atr (Spiż), wyżłobione w twardych i niespożytych granitach, wyróżniają