tpn 1 22485401

ANTONI HEIIMAN: OPIS PIZYO/.NO-GKOOKAPIC/.Ny ZIEM POLSKICH 433

zabagnione doliny. Występują tu też doliny martwe, nieodwodnione, któremi spływały wody dyluwialne. Taką jest prawdopodobnie dolina podmokła i szeroka, która koło Koniecpola się od Pilicy odwidla i ku Warcie kieruje.

Na zachód od zagłębia Nidy wznosi się drugie nabrzmienie; to wyżyna Krakowska. Rozróżniamy tu jądro południowe, najwyżej wzniesione, a z tych niemal samych prastarych warstw zbudowane, co masa gór Kieleckich, jakoteż szeroki wał Krakowsko-Wieluński, zbudowany ze skał wapiennych wieku jurajskiego, które od wschodu otulają stare jądro Krakowskiej wyżyny.

Krakowsko-Wieluński dział biegnie od Krakowa na Olkusz, Pilicę, Częstochowę, do Wielunia. Poczyna się ten dział przy Krakowie, zrazu porozrywanemi, skalistemi wzniesieniami po południowej stronie Wisły (Tyniec, Krzemionki), potem po jej północnej stronie górą Bielańską i grzbietem Tenczyńskim, oddzielonym od wła ściwej wyżyny wgłębieniem Krzeszowickiem. Zagłębie Krzeszowickie, dziś odwodnione przez Rudawę, jest starą doliną tektoniczną, już w okresie miocenu zajętą przez morskie cieśniny. Najwyższe wyniosłości Krakowsko-Wieluńskiego działu wystąpiły w jego południowej stronie, a ustawiły się w podkowę, otwartą ku zachodowi, wewnątrz której leży miasteczko Wolbrom, a Biała Przemsza bierze początek. Wzniosła się ta podkowa najwyżej w licznych wyniosłościach, przekraczających 400, ale nigdzie nie dochodzących 500 m. Na jej zewnętrznym obwodzie bierze początek Czarna Przemsza, Pilica (w Zawierciu), W arta, (po wschodniej stronie) Szreniawa, Dłu-bnia i Białucha (której dopływ Prądnik odwadnia dolinę Ojcowa). Ku północy Krakowsko-Wieluński dział szybko traci na wysokości i tylko zachodnia jego strona sterczy nad doliną Warty w postaci wyraźnego, wysokiego brzegu. Dział ten jest zbudowany ze skał wapiennych (biały jura), bardzo słabo ku płn.-wschód, nachylonych, wskutek czego wyróżnia się on silnym rozwojem zjawisk krasowych. Jedenaście dolinek, już to mniejszych, już to większych, rozcina jego południowy brzeg, a mają one prawie wszystkie postać wąskich, skalistemi ścianami z jednej i z drugiej strony zamkniętych parowów. Największą, najpiękniejszą i najlepiej poznaną ze wszystkich iest dolina Ojcowa, przecięta rzeką Prądnikiem; ale znajduje się tu wiele innych podobnych, jak np. Mnikowska, Czerna, Kobylańska, które od Ojcowskiej jedynie mniejszymi rozmiarami się różnią. Wapienne skałki występują też odosobnione po lasach (Panieńskie Skały przy Krakowie), albo sterczą w otwartem polu, z pod piasków albo glin, pokrywających powierzchnię ziemi. Ale i parowy, wyżłobione przez wody deszczowe w potężnych pokładach gliny mamutowej, Encyklopedya polska I.    2S