tpn 1 22487301

4f>2 GKfX31lA.FIA FIZYCZNA ZIICM POI.SK1CH

sięgający po Wisłę, przedstawia najżywsze przeciwieństwo do Me-klemburskiego, gdyż brzegi jego są nadzwyczaj jednostajne, na znacznych przestrzeniach zajęte przez wydmy piasczyste, nietylko większych zatok, ale : przystani zupełnie pozbawione. Jego krótkie rzeki płyną we dwie strony, ku północy i ku południowi. Wznosi się ten dział najwyżej na swem wschodmem skrzydle, w Wieżycy nad Kościerzyną (Berent) w t. zw, górach Szembarskich, do 331 m., ale na zachodzie spada on do 150 m. Powierzchnia jego jest w południowej połaci ogromnie pogarbiona i zasiana nieprzeliczonemi jeziorami, przeważnie podłużnemi, o rozmiarach jednak na ogół mniejszych, niż na pojezierzu Meklemburskiem. Prócz jezior wierzchowinowych pełno jest także jezior pobrzeżnych, odciętych przez mierzeje od morza Gleba pomorskiego pojezierza w zachodniej połaci żyzna,, jest we wschodniej przeważnie piasczysta, wogóle nieurodzajna. Buki i dęby nikną tu, ustępując miejsca jednostajnym sośninom. W wielu miejscach, z powodu plenności gleby, sosna zanika, a gleba porasta tylko wrzosem, wytwarzając najpłonniejsze i najposępniejsze wrzosowiska i(np. wrzos. Tucholskie). Na półn. od posępnej i biednej Tucholszczyzny rozciąga się aż do morza piękna, wzgórzysta, w lasy i jeziora bogata kraina Kaszubów w okolicy Kartuz. Jest to t. zw. kaszubska Szwaj-carya.

Pojezierze Wielkopoisko-kujawskie. Cały ten obszar, chociaż słabo tylko nad p. m. wzniesiony, musi być z powodu swej geologicznej budowy, jak nie mniej z powodu wielkiej liczby swych jezior i ich postaci, do pojezierzy Bałtyckich zaliczony. Jest to jedyny •dział tych pojezierzy, który się zetknął bezpośrednio ze Średniemi górami Eurojiy, mianowicie z brzegiem. Śląsko Polskiej wyżyny. Jest to pojezierz.e od Pomorskiego odcięte przez równoleżnikową, dolinę, odwodnioną przez trzy rzeki. Część wschodnia tego zagłębienia, najkrótsza, należy do doimy Brdy, która powstaje na Pomorskiej wierzchowinie, a uchodzi do W lsły przy Bydgoszczy, w poziomie 28 m. Średnia jego część należy do Noteci, która powstaje na południu, a od Nakła, zrównawszy się z Brdą, płynie ku zachodowi i wpada przy Santoku do Warty. Dział wodny między Brdą i Notecią jest (przy Łochowie) na 60 m -wzniesiony i przecięty kanałem Bydgoskim. Bieg Warty jest nam dobrze znany, możemy tylko dodać, że uchodzi ona do Odry w p. 13 m, przy twierdzy Kostrzynie, otoczonej dokoła błotami, odrzańskiemi, którym ona swą niedostępność zawdzięcza. Wielka, ta dolina została też przez wody Prawisły wyżłobioną, w późniejszej bowiem fazie epoki lodowej, gdy lody na pojezierze się cofnęły i tam dłużej przebywały, wody lodowcowe się także za czaszą lodową cofały