klszesz522

1636 K. MOSZYŃSKI i: kultura u

(znamię rodziny Kosinów =) Kosin ¹; 2. — koń na uwięzi; 3. — dom; 4. — trzy słońca— trzy dni; 5. — wartość obrazowa niezupełnie jasna, czyta się: „umarł"; 6. — postać ludzka nakryta czymś w rodzaju czepca = kobieta; 7. — (fala =) woda = płacz; 8. — trzy małe postacie ludzkie otoczone kołem = troje dzieci; 9. — przekreślony bochenek chleba = brak chleba (pożywienia); 10. — koń, a na nim monety = koń wiozący pieniądze; 11. — po środku kobieta, po lewej stronie kosa, po prawej czapla = kobieta z rodu Kosinów przezwiskiem Czapla; 12. — dwie obrączki = „zaręczyła się"; 13. — koło od wozu (wkrus. kole so) = Kolesnikovb Całość pisma ma wyrażać mn. w., co następuje: „Kosin przybył do domu i po trzech dniach umarł. Kobieta (jego żona) płacze; troje dzieci jest bez chleba. Przyślij pieniędzy. Dziewczyna z rodu Kosinów przezwiskiem Czapla zaręczyła się z Ko-lesnikovem“.

skopinskiego (b. gubernia ria-zańska), nazwiskiem Kata-

Na samym początku bieżącego stulecia 49-letnia chłopka ze wsi Erlinskije Yysełki, leżącej w jednym z zapadłych kątów b. powiatu

rzyna Efremova (al. Bodia-kina) wynalazła pismo do za-

Fig 405. List obrazkowy z b. pow. kuźnieckiego b. gub. saratowskiej. „Wisła" t. 6, r. 1892, s. 431 G=Izvśstija Obść. Arch., Ist. i Etn. pri Imp. Kazanskom Universitetś t. 6, r. 1888, s. 3 sq.).

@ pisywania modlitw. Według

n, s. 481 . . , ,

pri imp żadnych siadów czegoś po-3 sq.). dobnego dawniej w ojczystej wsi Efremovej nie było; nie

N. Gracjanskiego, co ogłosił wiadomość o tym w r. 1910^{1 2},

oddziałały też ponoć na nią żadne wpływy obce (prócz oczywiście pisma naszego, o czym jednak Gracjanskij nie mówi). Znaki nowowy-nalezionego pisma służyć miały jakoby tylko do utrwalania tekstów modlitewnych (ale ścisła ta wiadomość nie jest, gdyż, jak wynika z komunikatu, Efremova zapisała przy ich pomocy m. i. także swoją „biografię"). Znaki nosiły po części na wskroś konwencjonalny charakter. Tak, powiedzmy, zygzak nieco podobny do niezdarnie napi-nej wielkiej litery w oznaczał cały fragment tekstu: „żivyj v po-mośći Yjrsnjago". Zrozumialsze co do genezy są takie symbole, jak np. równoramienny krzyż nakryty daszkiem w kształcie rozwartego kąta, co — wszystko razem — czyta się: „v krove Boga ne-besnago", albo jak kwadrat mający wyobrażać ogrodzenie (zabór) i czytany: „v o d v o r it s j a". Bardzo zajmujący jest symbol dla wyrazu psałóm (psalm); przedstawia on bowiem zmiętą słomę (w postaci pewnej ilości niedbale nagryzmolonych esów-floresów na tle podanego już wyżej hieroglifu podobnego do litery w); przedmiotem tego obrazu ma być, mówiąc po wielkorusku, solom a (czytaj salom a); jego wartość symboliczna tłumaczy się więc fonetyczną bliskością słów: sałómą.ipsałóm.

Z Polski rdzennej również ogłoszono nieco typowych wypadków obrazkowego autentycznego pisma, ale są to na ogół rzeczy mniej ciekawe. Na fig. 406 widzimy rachunek z okolic Limanowy w Polsce wystawiony przez kowala analfabetę, umiejącego jednak pisać cyfry. W liczbach wyrażał on ilość wykonanych czy naprawionych przedmiotów oraz należne mu kwoty, same zaś przedmioty oznaczał przez schematyczne rysunki w rodzaju łańcuchów (fig. 406 lewa kolumna

Fig. 406. Rachunek kowala z okolic Limanowy. Małopolska. Materiały antrop.-archeo log. i etnograficzne t. 1, r. 1896, tabl. (bez numeru).

obok liczby 3), podków (tamże obok liczby 8), kół (obok liczby 1), bron (w środku między liczbą 2 po lewej a 50 po prawej stronie), lemieszy, wozów itp.

990. Umieśćmy obecnie wszystkie ciekawsze z tylko co poznanych przykładów na szerszym porównawczym tle. Otóż najniższe stadium rozwojowe prymitywnego pisma odzwierciedla bez wątpienia rysunek Kuty (fig. 404), naśladujący jak gdyby piktogram, co stoi w zupełności na poziomie „pisma" tubylców z wielu nieoświeconych krajów egzotycznych. Jest to pismo obrazowe w dosłownym znaczeniu tego wyrazu. Wyższy już poziom reprezentuje autentyczny list saratowskich Wielkorusów (fig. 405). Nie maluje on obrazowo całokształtu rzeczy, o jaką chodzi, lecz — przynajmniej w zasadzie — oddaje poszczególne wyrazy za pomocą osobnych znaków (Kosin = fig. 4051; przybył = fig. 405 2; do domu = fig. 4053; w trzy dni = fig. 4054: umarł = fig. 405s; żona = j. w. 6; płacze = j. w. 7;

Nazwisko chłopa.

Izvśstija ObSćestva Archeologii, Istorii i Etnografii pri Imp. Kazanskom