Atlas muzyki7

Średniowiecz? / chorał gregoriański I historia 185

od łowni* papieża URZKGOR^A “S *U» Chorałem grogonanskim '_vł ty vv.. wraz rc wzmocnieniem się i «ybkim ' .^/otrzenumiem chrześcijaństwu. rozwijały . .ayhlsktipsJwa ł klasztory względnie nieza-V,;^ Rpu. W czasach GRZEGORZA I •uh «ięc różnorodne odmiany śpiewu i li-MROft jak >:vniska, inetłioltniska (ambro^fań-zachowana do dziś); hiszpańska (nioiarttb-<k>i),p»hpka. biartibkt)-bryivjsk a (celtycka), na Wschodzie btuHtyiska. wschodni/*- i sachodnio-I,\r)ókó, kopryjska i in Na Zachodzie biskup f Roma. jako poniffe* maximus. do pewnego stopniu byt następcą cesarza rzymskiego. Wschód uniezależnił się jednak od Zachodu (VI w, ostatecznie w 1054).

M koniec VI w. papie/ GRZEGORZ 1 przeprowadził reformę liturgii rzymskiej (Aruipho-mfccrnió), O uporządkowanie i zebranie rzym-'kich melodii troszczyli się liczni papieże -GRZEGORZ 1 był zapewne jednym z nich. W VII u: melodie wygładzono i uczyniono łatwiejszymi (chorał siaro- i noworzymski), mając apme na względzie liturgiczne zjednoczenie zachodu pod przewodnictwem Rzymu. Papiestwu udało się tego dokonać w powiązaniu -^fyfhi*^{1 Karoli}ngów. Za czasów PEPINA ł/51-768) pod wpływy rzymskie dostała się Ga-^a; | KAROLA WIELKIEGO (768-814) -, ^h{^QDCJ^a- Centralizacja dol.yczvla najpierw AUmnistrag! i praw kościelnych, a następnie yyyj! ^c“°rału. który dopiero wówczas został powiązany z autorytetem GRZE-OUKZA l. jako ..gregoriański-.

• ^A ukazuje klasztorne i katedralne szkoły '^p“^wu i zapisu chorału gregoriańskiego w okre-«e ęnowanm notacji neuraatyczncj oraz ich Pnyanone obszary oddziaływania (zob. s. 186).

Scfcoki cantorum

Chorał był śpiewany w Rzymie przez specjalny dtór (anstytugonalizowany przez GRZEGO-^w którym szkolono również śpiewaków. dlatego nosił nazwę schola cantorum (szkoła śpiewaków). Chór składał się z siedmiu śpiewaków. trzej pierwsi występowali zapewne również solowo, czwarty nosił miano archiparaphont-sta, piąty, szósty i siódmy - paraphonisia, ci czterej śpiewali wyłącznie chóralnie, być może wielogłosowo (parałetate?). Dł« wzmocnienia stosowano głosy chłopięce (paralele oktawowe). Na wzór smoła i antonim zakładano szkoły śpiewacze w całej Europie. Znakomite były szkoły w Tours. Mctzu 1 Si. Galion.

Poszerzenie repertuaru    .

Do usankcjonowanego chorału rr^kKQoao-Inerty w czasach średniowiecza spwwy Jltffljgg* SLjuk Z nowymi świętami: hyn^y.iropy

^nam ,wńrC"^iCi"'"'"

cjowal reformę chorału (Editio Medicea z 1614). Badania źródłowe, prowadzone przez zakonników zSołcsmcs w XIX w., doprowadziły do opublikowania używanej do dziś Editio Vatieana (1905). zawierającej repertuar rzymski i średniowieczny z mniej więcej trzema tysiącami melodii (obszerny wybór w Liber Usualis).

Przedstawienie tekstu w chorale gregoriańskim Rozróżnia się styl czytań (ucccntus) i śpiewów (comcnms, zob, s. 112). a według gatunków: czytaniu (listy. Ewangelie i in.). psalmodię (s. 180) oraz śpiewy chóralne i solowe. Te ostatnie również służą przedstawianiu tekstu, podobnie jak nieliczne śpiewy melizmatyczne (jubilac ie alleluja). Nie występują żadne oznaczenia taktowe ani metryczne wyznaczniki punktów ciężkości. Tekst decyduje o rytmie melodii, a jego znaczenie. składnia i językowa gestyka o podziałach na odcinki i ruchu wysokości dźwięków.

Rys. B ukazuje pierwszą strofę Agnus Dei z Mszy

XVIII (XII w.) Wraz ze znakami rytmicznymi i dynamicznymi, zgodnie z chorałowym nauczaniem. Fragment dzieli się na trzy odcinki: -..Agnus Der (Baranku Boży), z punktem kulminacyjnym na Del, krok całego tonu w górę imały „melizmat**;

-    „qui tollis peccata mundi” (który gtadziszgrzc-chy świata), jako odcinek reeytacyjny równoważący pierwsze zawołanie; recytacja na wyższym dźwięku a, z niewielkim zwrotem melodycznym ilustrującym dwukropek w tekście za pomocą wstępującej tercji f-g-w,

-    „miserere nobis" (zmiłuj się nad nami), człon końcowy, przeciwstawny obu pierwszym odcinkom. kulminacyjny dźwięk h na docelowym słowie „miserere”; wyraz „nobis” jest wydłużony, podobnie jak wcześniej jpter. i i zęjśdem nu Jhuilis g wzmucniu efekt zakończenia.

Gała część jest powtarzana trzykrotnie na tę samą melodię; ostatnie powtórzenie ze słowami „dona nobis pacan” (obdarz nas pokojem). Słowo „paccm” (pokojem) rozbrzmiewa na mefi-zraacie „nobis” (nas), który nawiązuje do meli* /matu na „Dci" (Boży), przez co powstaje połączenie owych trzech głównych pojęć Przykład bogatej melodii rcsponsorialnej w stylu concenius, zob. & 112, ry&C-

W ielógłosowość i akompaniament Chorał rzymski, a szczególnie nowe kompozycję, stawał się podstawą wiclogłosowoki (potwierdzono od IX w.). Służył także późnię) jako c.f. lub zasób móiywieżiiy w częściach ms/y. motetach itp.. sam jcdnnk pozostawał niezmieniony. W IX w. w liturgii Kościoła (zachodniego) pojawiają się organy, służące mi pewno jako akompaniament do śpiewów, pieśni hymnicznycłi i być może jednak również chorału. Jedynie kapela syksiy/iska w R/ymie konsekwentnie pozostała przy śpiewie a cuppełh, bei organów.