Atlas muzyki2

K* idcrywa W XIX w. wiodący rolę. W piwni SdSman*y»« dostrzegł elementy pierwot-^^ktoyrtycznc. także narodowe. Zbiór tek-SlHRDERA (1778 i n.) znalazł kontynuację SSdi ARNIMA i BRENTANA DcsKnaben ŁśTtom(l806-48Ó8). zbiorach z melodiami FRKA IR MERA 0838-1845). ZUCCALMA-OJIA(1838-1840).BÓHMEGO(l893in.). Pie-żm ludoro śpiewano zwt w prostych warstwach g^jlfldcństwa i przekazywano je ustnie Były in-Zpinęją dis kompozytorów i odwrotnie - część

Btni artystycznych stała się ludowymi, np. Lipa HUBERTA. W XIX w. śpiewano chętnie « domu i na spotkaniach towarzyskich, pieśś artystyczna

Ok. 1800 istniała bogata kultura pieśniowa: według formy i treści rozróżniano: ariet ty, ca-\tiiiay. sceny i arie. kantaty solowe, hymny, ody, pieśni h' typie ludowym',

według obsady wyróżniano pieśni solowe, następne duety, tercety, kwartety (dopiero w XX w. wyszły z mody); również pieśni chóralne Za siaśdwc pieśni (niem. Ued) uchodziły prosie formy zwrotkowe stąd często spotykane tytuły obszernych drukowanych edycji: Lieder wid Gcsdnge (Pieśni i śpiewy). Pieśni śpiewano głównie w domu. z fort. lub gitarą, wśród przyjaciół | znajomych. To wyjaśnia ich intymny charakter. Aby je lepiej zrozumieć, interesowano się również tekstami i ich twórcami.

Liryka i muzyka

Liryka jest wyrazem tego. co najgłębiej ukryte niewypowiedziane: w wierszu najważniejsze przesłanie znajduje się między wersami. Tę treść muzyka może jednak wyrazić bez słów.

Dla pieśni poziom artystyczny wiersza nie jest więc aż tak ważny jak fantazja i siła muzyki (np. pieśni SCHUBERTA do słów MULLERA). Ogólny charakter uczuciowy pieśni, jej „ton”, podporządkowuje sobie wszystkie szczegóły konstrukcji: budowę stroflczną. ilustrowanie słów. obrazy, kadencje itp., jako elementy składowe całości. Wiersz w pieśni przestaje być wierszem, lecz cała pieśń jest muzyką. Wiersz nadaje jej koloryt i treść. Można było też postąpić odwrotnie -podkładając pod liryczny utwór instr. odpowiadający mu wiersz, co praktykowano w XIX w. (skrajny przykład: Am Maria GOUNODA do muzyki Preludium C-dur BACHA).

Ogólny charakter liryczny klasycyzmu (ideał pieśni zwrotkowej) zachowuje ważność, lecz romantyczne „zainteresowanie szczegółami” (GOI -THE) prowadzi do pratkoraponowama.

Frani Schubert

Punktem wyjścia pieśni Schuberta jest klasy-ęy/m Epoka ta przedstawiała człowieka w jego teraźniejszości (Już me w sposób stylmiwany. jak w baroku). Schubert znalazł w Wiedniu dla swych pieśni środki muz., która pozwobły mu

ująć ueśd w aspekcie romant. uczuć ipawoata inmvinąć. Po raz pierwszy, iw dorfmndbspjtd^

romam. ton pn**«» <«« * P^w*^p>^ .'f^⁰ GOETHEGO Gretchen ant Spmnnnle (.%***»•

XIX w. / pieśń I / Schubert i in. 465

rzata przy kołowrotku, 1814; a 136). Schubert skomponował ponad 600 pieśni, wśród nich cykle do tekstów W. MULLERA Dte ttbóne MUUerin (Piękna młynarka, D 795,1823) > Ba-terreise (Podróż zimowa, D 911. 1827). Jako Schwanengesang (Łabędzi śpiew) ujOswm opublikował po śmierci kompozytora 7 pieśni do słów RELLSTABA i 6 do słów HEINEGO (D 957,1828). Pod względem formalnym w ph śniach Schuberta, niezależnie od okresu twórca**

ści, w którym powstały, widać 3 typy

-    prosta pieśń zwrotkowa: melodia i akompania

ment są stule w każdej zwrotce: Hekśnaósiem (Potna różyczka. 1815). Dat Wmmśem t Wędrówka. 1823);    ___

-    wariacyjna pieśń zwrotkowa: mrlortis i akom-

iament zmieniają się w określonych zwrot-h: Die Forette (Pstrąg) - 2 zwrotki jednako* we (ekspozycja), trzecia dramatycznie przn*

komponowana (zdrada) i powrót do początku

(forma łukowa); Der Lindtnbamu (ŚJpa) ■ pierwsza zwrotka dur. druga moll (posujnu* nie), trzecia nowa (gwałtowna), czwarta jak na początku (rezygnacja, smutek; rys Al.

-    pieśń przekora ponowami za treścią tekstu podąża wciąż nowa melodia i akompaniament <a/ po typ sceny dramatycznej): o muzycznej jud* ności decyduje ton całości, a także powroty motywów, np Rastlour IJebe 1 MŚśokt imsilW' na. 1815). Doppelgdnger (Sobtmeór. s 4b8l

To. co istotne w pieśni Schuberta, znajduje «c w melodii. Melodie Schuberta cudny prostota, romantyczny nastrój i adekwatna &o nich ekspresja.

Przykładem może być skocaość i kumkom w mełodń Pstrąga (kwarta, tercja). bgaśn* i spokój w pieśni f pi (ruch opadający), mo-menty charakterystyczne i wyraz boha w pieśni Gutt Notki (Oofrowr. wyroki dźwięk nu słowie „frond" - „obcy”, półtony e/. rys A) Akompaniament me jest juz tylko harmoniczną i rytmiczną podstawą dla tęucwu (w typie petw rmłbasowym hib gnaiuwym. jak w ofcmse ktory cyzmu). lecz powtarza na ogół charaktervu>cr ną figurę.    ^

Zwinny motyw w Ptr*qgu amen takar po« oc dźwięki metoda. akordy aftdronndh-dują efekt kroków (rys Aj.

Robert Schumann

W „roku pieśni” - 18Ś0 (raalmhatw© z C1A8A)

-    powstało 138 pieśni, akśtf nkh cykle tMaAs* bińr(op 34. HEINE, op ROCNDOORfTl \f\rthm {Mim op 25i. Jhasshśe aaśdkn (JkMnśf i tyeśe Asbrj aa 42. CHAMSKH DuhrcrM* ( MdntCporT* op 48. IIBIWg)

W paamckSCHUyiANNAmnannhhdP ptanu. co widać w dłużnych wwępach i powhs-duch Gfoawokahn ran nsśoah odhaiai mttn pśouy » foktroy narwanm Mdlfoini 4° *>-ihhmossMc poetyckich utworów dw ^"fJ^Mętksinmntitnęnnlnauna

^PłeVł kśomtkmda (Jbbhmn    obrazuje

Npąman «c w ona. radość snom ”****" P~* it i ig ni 11 i ~r