Atlas muzyki 4

XIX w. / Brahms 509

^a wariacyjna, melodyka pieśniowa

r

.g

i V1933 w Hamburgu, zm.

^{1 |V}J!1 wAg. duzypcc. kontrabas). W począt-“ Tm\RXSENA. w 1853odbvłpodróż

^^^«ypkfcntE.REMĆNY1M. J^ISweSpr^Su się ze skrzypkiem i AW. HIMF.M (1831 -1907); w Weimarze pola IIS/TA. w którego kręgu nic czul się do* pOswklortk SCHUMANNÓW; Schu-‘ _nnn podziwiał sonaty, pieśni, kwartety, impro-^B^khaopozytora. u takie: boczenie genialną grę. która z fortepianu dyla&i orkiestrę o glosach już to boleśnie la-maORCjch. już to głośno wykrzykujących i adekT (artykuł Nowe drogi, NZfM, paź-doemik 1953).

SrahBU Uor/yl SCHUMANNA czcią, a ku ClARZE zapałał miłością, która po śmierci Rowu 11856) przerodziła się w dozgonną przy-na.Od 1956 Brahms przebywa znów w Ham-•urgu. w miesiącach jesiennych 1857-1859 dziali na «honc w Detmold jako chórmistrz i na-uo>wl wy na fortepianie: w 1858 krótkie nineaeństwo z AGATU E VON SIEBOLD •Getyndze; w 1859 zakłada w Hamburgu chór I jewki (pieśni, ehóry).

"ilSSPfikPalony przez JOACHIMA. ^{GR M}‘^^A 'SCHOLZA, podpisuje manifest f™¹® •Jttole nowomem reckiej*’ W sporze ze I WAGNERA zostaje uznany za pymąoę obozu konserwatywnego - od tci roli

^d,° ^końca w**-^Brahms

wc lubił WAGNERA, ale go doceniał, ów zaś a7.o?^‘^U “^rały^nsj‘ (-drewniany Johannes").

u ai reml?^r4u^{y kołc8a} ^pozytora l STOCK-

IlmiL, «    «anowisko kierownika

J k ft, koncertów filharmonicznych. na «óre uczył Brahms. W związku z tym w 1863

wieW 1863^1875^ ^{Sla,c do Wicdnia}-Zimą 1863/1864 Brahms praciycjako chórmistrz Stngakademtc. W latach 1872-1875 jest Kierownikiem artystycznym Wiedeńskiego Towa ^f2>*^wa Pnyjaciól Muzyki (sekieuirze: POHL am. w 1887. MANDYCZEWSKI. zm. w 1929) Da jego (Hzyjaciół należy min. krytyk E. HAN-SUCK. Okresy zimowe kompozytor wykorzyt Uige do odbywania podróży koncertowych, pod czas których występuje jako pianista i dyrygent I Miesiące letnie poświęca na komponowanie w otoczeniu pięknej przyrody: Lichtcntal koło Baden-*8odcn (od 1864. z CLARA, która miała tam Cłom),Tutzing (1873), Pórtschach nad Wdrthersec (od 1877), Mtezuschlag (1884-1885). Hofstet-ten nad Tbuneraec (1886-1888). Bad Ischl (od 1889); od 1878 wielokrotnie wyjeżdża do Włoch (8 podróży) z B1LLROTHEM i in.

Włatach sześćdziesiątych Brahms pisze zwf. muzykę kam (*. 484 i n ). ale dopiero wielki sukces &Sicgo reęułm. wykonanego w 1868 w ku-Ew ternie sprawcze staje s^manym ^łca/“ /-r*vczvttily się tez do tego Thńce tvf • 1854-18^■ wyd- 1869 i Liebtrsliiuittr-

Waher, 1869). Brahms nie /.uinteresował się nigdy operą („raczej ożenię się, niż napiszę operę”), przez długie lata zmierzając ku symfoniom (poprzez muzykę kam , serenady, wariacje). Wiedeń 1875-1890

Prawyk. /Symfonii (1876 w Karlsruhe pod dyrekcją O. DESSOFFA) stało się decydującym momentem w rozwoju gatunku. W swej technice kompozytorskiej, nazwanej przez SCHÓNBER-GA „ewolucyjną wariacyjnością”. Brahms przeniósł zasadę pracy tematyczno-fnotywicznq z klasycznego przetworzenia sonatowego na strukturę całej części, tak powstał kontrapunktyczny splot o barwnej harmonice (WAGNER i LISZT postępowali bardzo podobnie, ale ich „modulująca sekwcnoyjnosć” jest znacznie bardziej monumentalna, indywidualna i efektowna).

Brahms, świadomie nawiązując do BEETHO-VENA (nie zaś do romantycznej symfonii), wnosi do symfoniki zwartą strukturę swej muzyki kam. i jej subtelną i wysoce etyczną treść. Dystansując się od efekciarstwa i mody, Brahms poszukuje muzycznej jakości, która powstaje przez świadome bądź nieświadome nawiązanie do historii (hisioryzm, klasycyzm). by z kolei okazać się punktem wyjścia dalszego rozwoju (SCHÓNBERG i moderniści). Brahms podziwiał duchową silę i doskonale rzemiosło dawnych mistrzów. Itoszukiwał czystości gatunków, w sposób nowy i żywy kształtował stare formy.

Finał IV Symfonii jest chaconne rozpiętą ponad basowym tematem, pochodzącym z chóru Meme Taftę in dem Leitkn, kończącego kantatę Nach dii: Herr, yerlangęt mich X & Bacha (BWV 150). Pojawia się on na początku jako lemat w głosie górnym, w niezwykle barwnej harmonice (rys. A). Cezury między wariacjami wy -znaczą sarabondowu część środkowa wdur. re-pryza (wpływ sonaty) oraz strcttowa koda (rys A). Począlek cz. I odznacza tdę patetycznym wyrazem, a zarazem klasyczną równowagą. Entuzjazm, uduchowienie i melancholia to cechy wielu pieśni Brahmsa. Burdonowe bosy i wysokie akordy stwarzają na rys C obszerną przestrzeń dźwiękową (jak między niebem a ziemią ), w którą wpisany jest głos wokalny, symbolizują? ęy człowieka w otoczeniu przyrody: melodia jest jak zawsze pełna harmonii i poezji.

Focz. Koncertu skrz. zdaje się odzwierciedlać piękno miejsca, w którym powstał: „Wórthcr-see to dziewicze ciało - fruwają po mm melodie i należy uważać, by którejś nie podeptać” (lato 1877. list do HANSLICKA). Cz środkowa przypomina Ode sajleką (i. 466. rys A), zaczyna się intonacją oboju (gr. aulot 1. wokół której rozwija się partia skrzypiec solo (rys Bi W późnych dziełach, utworach fort. i 4 Pietmorh poważnych op. 121 (1896. po śmierci CLARY>. Brahms znów zagęścił poetycką treść idoundldo pranie związków tonalnych i motywicznych Przewidywał bliski „koniec muzyki”.

Wyd. zbiorowe: MANDYCZEWSKI. 26 t .

reedycja 1964. Karałoś temaryerm. McCORKLE. 1984