CCF20080116033

506 PODSTAWY KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ

wać niesprawiedliwe, ponieważ będzie oznaczało utratę praw”²⁶. Mężczyzna może uniknąć bicza równouprawnienia, deklarując niewinnie: „Nigdy nie zrozumiem kobiet”.

OTWARTOŚĆ NA FORUM PUBLICZNYM: SŁOWNIK FEMINISTYCZNY

Jak wszystkie teorie krytyczne, podejścia feministyczne nie ograniczają się do samego tylko wskazania asymetrii w relacjach władzy. Najwyższym celem teorii zagłuszanej grupy jest zmiana stworzonego przez mężczyzn systemu lingwistycznego, który „pokazuje kobietom, gdzie ich miejsce”. Według Kramarae reforma powinna objąć również słowniki, które „[...] pomijają słowa i definicje stworzone przez kobiety, natomiast zawierają liczne seksistowskie definicje i przykłady”²⁷. W tradycyjnych słownikach można znaleźć autorytatywne wskazania co do właściwego posługiwania się językiem; ponieważ jednak ich autorzy powołują się wyłącznie na męską literaturę, słowa ukute przez kobiety są systematycznie pomijane.

W 1985 roku Kramarae i Paula Treich-ler opracowały słownik feministyczny, zawierający definicje kobiecych słów, dla których zabrakło miejsca w najnowszym wydaniu słownika Webstera, a także prezentujący alternatywne, feministyczne rozumienie terminów, które u Webstera uwzględniono. Autorki tego słownika, wznowionego w roku 1992, „[...] stawiają kobietę w centrum i z tej całkowicie odmiennej perspektywy dokonują rewizji języka”²⁸. Kramarae i Treichler nie twierdzą, że każda kobieta wykorzystuje słowa w taki sam sposób, lecz przytaczają kobiece definicje dla około dwóch i pól tysiąca haseł, by zilustrować kreatywność lingwistyczną kobiet i wspomóc je w dążeniu do zmiany statusu zagłuszanej grupy. W ramce 34.1 przedstawiam kilka krótkich definicji opatrzonych adnotacjami o ich źródle.

MOLESTOWANIE SEKSUALNE: SZUKANIE ETYKIETKI DLA DOŚWIADCZENIA

Chyba żadne inne hasło ze słownika Kramarae i Treichler nie odzwierciedla tak wielkiego osiągnięcia feministycznej szkoły komunikacji jak termin molestowanie seksualne który stanowi translację kobiecego doświadczenia na język obowiązujący w społeczeństwie. Choć relacje o niechcianych seksualnych propozycjach w miejscu pracy można liczyć na tysiące, to do niedawna nie istniał żaden ogólnie przyjęty zwrot na określenie zjawiska, które stanowi stały element kobiecego życia.

W 1992 roku „Journal of Applied Communicataion Research” opublikował trzydzieści relacji studentów i specjalistów od komunikacji werbalnej. Opowiadali oni o doświadczeniach zawstydzenia, upokorzenia albo urazu na tle seksualnym, których sprawcą byl ktoś stojący od nich wyżej w hierarchii akademickiej. Niemal wszystkie historie - z wyjątkiem dwóch - pochodziły od kobiet. Jak zauważa Kramarae, „[...] molestowanie sek-

²⁶ Spender, D. (1980). Mim Madę Language (s. 87). London: Routledgc & Kegan.

-⁷ Kramarae, C. (1992). Punctuating the Dictionary. International Journal ofthe Sociology ofLanguage, 97,135. ^2K Kramarae, C., Treichler, P. Amazons, Bluestockings, and Crones: A Femini.il Dictionary, s. 4.

RAMKA 34.1

Wyjątki ze słownika feministycznego Kramarae i Treichler

Wygląd: Wygląd jest roboczym uniformem kobiety. [...] Kobiece zaabsorbowanie własnym wyglądem nie jest rezultatem prania mózgu, lecz reakcją na wymogi sytuacji (A Redstockings Sister).

Rogacz: Mąż niewierne| żony. Żona niewiernego męża jest nazywana po prostu żoną (Cheris Kramarae).

Depresja: Psychiatryczna etykietka, która [...] maskuje społeczny fakt doświadczania przez gospodynię domową samotności, niskiej samooceny I braku satysfakcji z pracy (Ann Oakley):

Lalka: Kukiełka dawana dziecku lub wykonywana przez dziecko, służąca mu jako towarzyszka zabaw. Niektórzy mężczyźni przedłużają sobie dzieciństwo, nazywając swoje towarzyszki „lalkami” (Cheris Kramarae).

Ojciec rodziny: Mężczyzna, który wykazuje większe niż normalnie zainteresowanie rodziną. Określenie „matka rodziny” nie istnieje, ponieważ byłoby odbierane jako tautologia (Cheris Kramarae).

Feministka: „Osobiście nigdy nie zdołałam precyzyjnie zdefiniować, czym jest feminizm. Wiem tylko, że ludzie nazywają mnie feministką za każdym razem, kiedy wyrażam poglądy nietypowe dla popychadla" (Rebecca West).

Plotkowanie: Rozmowy między kobietami występującymi w swoich kobiecych rolach - intymne w stylu, a tematycznie i lokalizacyjnie związane z domem; kobiece wydarzenie kulturalne, które wypływa z kobiecej roli i utrwala jej ograniczenia, lecz jednocześnie daje komfort potwierdzenia (Deborah Jones).

Poczucie winy: Emocja, która powstrzymuje kobietę przed robieniem rzeczy, które bywają niezbędne do zadbania o siebie (nie o innych) (Mary Ellen Shanesey).

„Jej" historia: Historia człowieka opowiadana z perspektywy kobiety i o kobietach [...] (Annę Forfreedom).

Ms.: Angielska forma zwracania się do kobiet, które chcą być postrzegane jako jednostki, a nie identyfikowane ze względu na swoją relację z mężczyzną (Midge Lennert i Norma Wilson).

Swój chłop: Określenie, które NIE odnosi się do kobiet (Cheris Kramarae).

Rodzicielstwo: Stan, który często pociąga za sobą gwałtowne zmiany w życiu młodej matki - „utratę pracy, dochodów i pozycji społecznej, zerwanie więzi i kontaktów społecznych, przymusowe dostosowanie do roli »go-spodyni domowej«. Świeżo upieczeni ojcowie raczej nie donoszą o tego typu społecznych zawirowaniach” (Lorna McKee i Margaret 0'Brien).

Pornografia: Pornografia jest teorią, a gwałt - praktyką (Andrea Dworkin).

Molestowanie seksualne: Niechciane zachowanie o podłożu seksualnym, narzucane w kontekście relacji, w której występuje nierównowaga w stosunkach władzy (Catharine Mackinnon).

Milczenie: Nie jest zlotem. „Nie znam gorszej udręki nad noszenie w sobie nieopowiedzianej historii” (Zora Neale Hurston). „W świecie, w którym język i nadawanie nazw są narzędziami władzy, zmuszanie do milczenia stanowi formę ucisku - jest przemocą" (Adrienne Rich).

(Źródło: Kramarae, Treichler, Amaions, Blue-slockings, andCrones)

sualne występuje nagminnie, ale nie przypadkowo”²¹^ Oto typowa historia:

On miał pięćdziesiąt lat; ja - dwadzieścia jeden. On byt wykładowcą głównego przedmiotu na moim kierunku; ja byłam studentką

pierwszego roku. On miał zapewnioną pozycję; mój status nie byt jeszcze sprecyzowany i zależał od jego wsparcia. On czul się uprzywilejowany; ja się czułam zależna. On prawdopodobnie nie myślał zbyt wiele o tym, co się stało; ja nigdy tego nie zapomnę.

²⁹ Kramarae, C. (1992). Harrasment and Everyday Life. W: L. Raków (red.), Women Making Meaning: New Feminist Directions in Communication (s. 102). New York: Routlcdge.