CCF20110308103

206 6. Zagadnienia kierowania i zarządzania bezpieczeństwem wewnętrznym

T. Kotarbiński, definiując kategorię celu jako odnoszącą się do intencjonalnego wyrażenia „po to, by”¹, stwierdza jednocześnie: „wszelka czynność, w zamierzeniu swym przygotowawcza, jest zarazem czynnością wieloeelową. Służy bowiem dwóm celom: celowi dalszemu, nadrzędnemu, oraz celowi bliższemu, podrzędnemu, którego osiągnięcie jest zamierzonym środkiem do tamtego celu”^{2 3}. Pojęcie celu bliższego utożsamiane jest w pracy najczęściej z kategorią środka działania, a w ujęciu organizatorskim - z zadaniem²⁵².

H. Bicniok i J. Rokita wyróżniają cele ogólne i szczegółowe, różnicując ich funkcję organizacyjną: „ogólnym celem działania jest zawsze poprawa sprawności funkcjonowania organizacji jako całości. Szczegółowym celem - udoskonalenie struktury organizacyjnej lub przebiegu działania na konkretnym odcinku działalności”⁴.

Bardzo użyteczną interpretację pojęcia celu oraz wyjaśnienie procesu jego formułowania wnosi H. Krcikebaum, słusznie stwierdzając, iż cel nic jest ani nic może być punktem początkowym w planowaniu; na początkowym etapie tego procesu podmiot nie jest w stanic określić wymiernie i jasno pożądanego wyniku końcowego²⁵’. Koncepcja inkremenlalnego procesu formułowania celów, ściśle powiązanego z procesem poznawczym oraz. sekwencją działań planistycznych, jest najbliższa praktyce organizacyjnej, zarządczej. Cci właściwy (w znaczeniu powszechnie mu nadawanym, gdy mowa w sposób uogólniony o celu podmiotu lub celu działania) jest w interpretacji H. Kreikebauma produktem końcowym złożonego procesu rzeczywistego, zdeterminowanego naszą wiedzą (ilościowo-jakościową bazą informacyjną, szerzej mądrością) na poszczególnych jego etapach (rysunek).

Należy zasygnalizować związaną z powyższym procesem ważną kwestię. Niekiedy sformułowanie celu w postaci pełnej, zgodnie z rygorami, obserwowalncj, wymiernej i końcowej będzie zadaniem zarówno trudnym, jak i rozciągniętym w czasie, a niekiedy

-    w kontekście turbulencyjnej i trudno poznawalnej dynamiki otoczenia - zadaniem niewykonalnym. Z przekonaniem można prognozować coraz częstsze sytuacje zaledwie ogólnego, jakościowego formułowania celów jako podstawy dalszych prac planistycznych i wykonawczych. W dziedzinie bezpieczeństwa zjawisko to będzie szczególnie częste i ma szczególne znaczenie.

Krótkiej choćby interpretacji wymaga również pojęcie „strategiczności” celów, specyfika ich strategicznego typu (rodzaju) w odniesieniu do bezpieczeństwa wewnętrznego. Pojęcie „strategiczności" ma oczywiście wiele znaczeń nadawanych mu w języku potocznym, specjalistycznym i naukowym, w odniesieniu do wielu kwestii organizacyjnych i zarządczych. Mówimy i piszemy o „strategicznych” zadaniach, kierunkach, zasobach, problemach, o „strategicznym” budżecie, kontrolingu, ale i „strategicznej” kulturze, koncepcji. Nie ma owa „stralegiczność’ powszechnego lub choćby dominującego standardu znaczeniowego. Stosujący to określenie autorzy nadają mu (najczęściej domyślnie) znaczenie konkretne w kontekście przez siebie wybranego aspektu, kryterium, np. rangi, perspektywy, poziomu hierarchicznego. Jest to podejście upowszechnione i właściwe pod jednym tylko warunkiem

-    wyraźnego wskazania przez autora stosowanego kryterium, aspektu.

W najczęstszych zastosowaniach termin „strategiczny” określa przedmiot jako⁵:

-    największy, najrozleglejszy;

-    odległy w czasie, w dalekiej perspektywie; najważniejszy, najistotniejszy;

-    najpilniejszy;

-    determinujący byt, przetrwanie;

-    rozstrzygany przez kierownictwo;

-    kompleksowy, całościowy;

wychodzący poza obszar dzisiejszych zdolności poznawczych i regulacyjnych;

-    związany z celami (wartościami, potrzebami, interesami) nadrzędnymi;

-    związany z problemami generalnymi, pierwotnymi.

Przedmiot określany jako strategiczny może mieć wszystkie wymienione cechy albo kompozycję tylko niektórych cech, albo jedną wybraną cechę, w kontekście której ów przedmiot jest określany. Aktualny jest apel: organizujmy naszą wiedzę⁶, dookreślajmy

1

^2,5 T. Kotarbiński, Traktat o dobrej robocie, op.cit., s. 41.

2

^łw Tamże, s. 76.

3

Możliwe i właściwe są również, inne relacje celu bliższego i dalszego, można np. traktować cel polityki bezpieczeństwa wewnętrznego jnko bliższy, tj. środek do realizacji celu bezpieczeństwa zewnętrznego lub bezpieczeństwa państwa (narodowego).

H. Bicniok, i. Rokita, Struktura organizacyjna..., op.cit.

4

^2W H. Krcikcbaunt, Strategiczne planowanie..., op.cit.

5

Odnosimy się tu do względnie uniwersalnych reguł myślenia strategicznego: względnie najistotniejsze, najważniejsze problemy; ujmowanie w kategoriach ogólnych; ujmowanie w możliwie odległym czasie; uwzględnianie rzeczywistej, kompleksowej złożoności; sięganie do istoty rzeczy, zjawiska, procesu; wytyczanie idei, koncepcji, ogólnych celów działania; tworzenie wartości, ogólnych norm i standardów; kreowanie nowych, generalnych możliwości i sposobów-; założenie możności i potrzeby istotnej zmiany; koncentracja na szansach; otwarcie na nowość i „inność*’.

6

^:M J. Dcvcy (Jak myślimy?, PWN, Warszawa 19X8) poucza: „Wszelka wiedza, wszelka nauka zdąża do uchwycenia znaczenia przedmiotów i wydarzeń, a proces ten zawsze polega na pozbawieniu ich pozornie bezrozum ncj odrębności jako wydarzeń i na w-ykryciu, że są one częścią jakiejś większej całości, którą przywodzi nam na myśl, a która zc swej strony tłumaczy je, wyjaśnia, interpretuje, tzn. nadaje im znaczenie”.