CCF20110308118

236 6. Zagadnienia kierowania i zarządzania bezpieczeństwem wewnętrznym

Opinia ta ogranicza zakres refleksji nad strukturami bezpieczeństwa wewnętrznego, zawężając ją do kwestii charakterystycznych cech, wymagań, właściwości oraz szczególnie przydatnych w realizacji działań w sferze bezpieczeństwa wewnętrznego typów struktur kierowniczych i wykonawczych. O tych właśnie zagadnieniach będzie mowa w wybranych tylko kwestiach i kontekstach, które absolutnie nic wyczerpują problemu, nic stanowią jakichkolwiek rozwiązań całościowych czy końcowych. Treści poniższe nawiązują do wcześniejszej refleksji nad miejscem bezpieczeństwa wewnętrznego w klasyfikacji domen bezpieczeństwa, w strukturze bezpieczeństwa podmiotu (punkt 5).

W proponowanej definicji i interpretacji znaczeniowej bezpieczeństwa wewnętrznego jako jedna z cech konstytuujących tę domenę wymienione zostało własne (wewnętrzne) kierownictwo polityczne działaniami realizowanymi na podstawie własnej decyzji. Warunek ten w odniesieniu do kwestii suwerenności narodowej nabiera szczególnego znaczenia w kontekście polskiego członkostwa w Unii Europejskiej, NATO, OBWE i innych międzynarodowych organizacjach zajmujących się bezpieczeństwem. Ale nasza wolność, suwerenność to nic tylko prawa, ale głównie obowiązki. To uświadomiona konieczność podjęcia wyzwania i realizacji misji społecznej w sposób co najmniej niesprzeczny, a możliwie najlepszy i wspólny.

Można więc zadać pytanie: czy aktualny system kierowania państwem, a w tym bezpieczeństwem (narodowym i państwa) zapewnia zdolność kierowania i strategicznego zarządzania bezpieczeństwem wewnętrznym na poziomie chociażby dobrym-™? Co ważne i nowatorskie - odpowiedzi na to pytanie należy szukać nic w jednym, a w trzech podstawowych wymiarach, kontekstach rzeczowym i czasoprzestrzennym:

1.    Zdolności bieżącej - w relacji do aktualnych wyzwali, zagrożeń, szans, potrzeb.

2.    Zdolności prognozowanej - ocenianej w eksplorowanej perspektywie, w odniesieniu do przewidywanych zagrożeń, szans, warunków realizacji bezpieczeństwa wewnętrznego.

3.    Zdolności kreatywnej - w relacji do obszaru dziś nieeksplorowanego poznawczo, do wyzwań i warunków dziś nieznanych, ale możliwych do zaistnienia w nieokreślonej przyszłości.

zdolności wypełniania misji społecznej tkwić będzie w strukturze, konstrukcji organizacji (systemu), maksymalizującej tę szansę. Szerzej o sytuacjach inhcrcnlncgo zaskoczenia m.in. C. Rutkowski, Zarządzanie strategiczne... op.cit. oraz tenże, Sieć bezpieczeństwa..., op.cit. Sytuacje tego typu powodują kolejny dylemat strategiczny, opisywany w literaturze jako inżynierski wybór między strategią przetrwania trzciny i dębu. Maksymalizacja giętkości, elastyczności czy stabilności, potęgi konstrukcji wybór należy do nas.

Oceny mają charakter jakościowy i ograniczoną podstawę merytoryczną. Oto opinia ekspercka reprezentatywna dla wielu środowisk: „Niepełny i chaotyczny jest nasz system strategicznego kierowania bezpieczeństwem na poziomic ogólnopaństwowym. Jest to niewątpliwie najsłabsza i najbardziej wstydliwa strona systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej. [...]. Jego dezintegracja na fragmenty resortowe oraz przypadkowość, doraźność rozwiązań i czasami amatorszczyzna w organizowaniu kierowania nim na szczeblu państwa - to najkrótsza charakterystyka stanu rzeczy w tej dziedzinie. [...] Nie ma teraz nic, co spinałoby rozdrobnioną strukturę zarządzania bezpieczeństwem w jeden zintegrowany system" - S. Koziej, Kierowanie bezpieczeństwem narodowym, www.kozicj.pl. Ocen tych nic zmieniają bieżące działania regulacyjne, wprowadzane nowe rozwiązania prawne typu ustawy o stanach nadzwyczajnych lub zarządzaniu kryzysowym nic rozwiązują problemu, są wycinkowe, dotyczą szczególnych, ograniczonych warunków i sytuacji.

Diagnozę aktualnego podsystemu kierowania bezpieczeństwa wewnętrznego można przeprowadzić na różne sposoby, wykorzystując różne metody, procedury i wskaźniki.

Traktując jako kryterium generalne oceny adekwatność i wystarczalność naszego systemu kierowania bezpieczeństwa wewnętrznego w relacji do współczesnych i przyszłych (prognozowanych i nicplanowych) wyzwań, potrzeb i warunków ich zaspokajania na poziomie akceptowanym społecznie, należałoby wyznaczyć dwa normatywne zbiory „współczesnych i przyszłych wyzwań, potrzeb i warunków” oraz „norm akceptowalności społecznej” możliwych stanów i zdolności ich uzyskiwania. Identyfikacja obydwu zbiorów jest jednak zadaniem bardzo złożonym i trudnym, a także prowadzi do rozwiązań wysoce subiektywnych, słabo zweryfikowanych i jednostkowych (niepowtarzalnych z reguły dla innych zespołów oceniających).

Można też posłużyć się bardziej uniwersalnymi i lepiej zweryfikowanymi metodami nauk ekonomicznych, o organizacji i zarządzaniu, o systemach, a także socjologii i politologii. Mają one bogaty i wartościowy dorobek w potrzebnym nam zakresie, ale z reguły dotyczą sytuacji i stanów jawnych, dobrze określonych, wyraźnych co w naszej dziedzinie refleksji regułą nic jest, wprost przeciwnie - najczęściej mamy do czynienia z sytuacjami i procesami niepowtarzalnymi, słabo określonymi, rozmytymi, ukrytymi, o zmiennej logice i silnej determinacji emocjonalnej. Nie odrzucamy więc aparatury tych dziedzin, ale zadanie jej szybkiego dostosowania lub rozwinięcia zgodnie ze specyficznymi warunkami wymaga czasu²⁹⁹.

Diagnozy aktualnych struktur kierowniczych i wykonawczych bezpieczeństwa wewnętrznego można też dokonać uproszczoną, ale wcale nie gorszą metodą. Wykorzystując zidentyfikowane cechy, własności i warunki bezpieczeństwa wewnętrznego, spróbujmy w pierwszej kolejności „przełożyć” je na język cech, wymogów struktur bezpieczeństwa wewnętrznego, co umożliwi w drugiej kolejności oszacować stopień wyposażenia w te cechy aktualnych systemów kierowniczych i realizacyjnych, wykryć istniejące luki.

Zgodnie z takim podejściem poniżej prezentowane jest proste zestawienie cech i warunków bezpieczeństwa wewnętrznego oraz wyprowadzonych z tego zbioru celowych, pożądanych własności oraz cech struktur bezpieczeństwa wewnętrznego. Nie można tego ująć w pełni tabelarycznie, ściśle przekładając poszczególne cechy bezpieczeństwa wewnętrznego na jednostkowe, konkretne, im właściwe wymogi struktur. Powodem są m.in. wiclokierunkowość wpływu, różnorodność powiązań, wielokrotność relacji wynikania. Dlatego zestawienie trzeba postrzegać „blokowo”, jako dwa współzależne zbiory, oczywiście niepełne, otwarte.

^w Nalepy podkreślić piln«\ konieczność podjęcia tego rodzaju działań konstruowania specyficznej metodologii, aparatury badawczej na ubytek teorii i praktyki bezpieczeństwa jako warunku uzyskania tożsamości przez tę dziedzinę nauki.