CCF20120403004 (2)

NOWOCZESNOŚĆ I TOŻSAMOŚĆ

napotkać w programie samopomocy, który opiera się mi o samych technikach, jakie gdzie indziej w swojej książce n|lHp Rainwater. Powrót myślą do pierwszego doświadczenia miIIH ci innej osoby pozwala jednostce doszukać się własnych uIm tych uczuć związanych ze śmiercią. Spojrzenie naprzód o/tH|jji|| w tym wypadku zastanowienie nad latami życia, które w r konaniu jednostki jej pozostały, i wyobrażenie przyszłej syiinii ( własnej śmierci. Wyobrażeniowa konfrontacja ze śmiercią u U* nia do zadawania sobie wciąż na nowo pytania: „Co robić?"

Wyobraź sobie, że dowiadujesz się, iż pozostały ci trzy lata życiu I 'i ■ : te trzy lata będziesz się cieszyć dobrym zdrowiem. [...] Co jesi hyiity natychmiastową reakcją? [...] Myśl, jak zaplanować spędzenie czasu? Albo gniew, że jest go tak mało? Zamiast buntować się |i| m ciwko przemijaniu albo pognębiać się wymyślaniem sposobu, w umrzesz, pomyśl raczej, jak chcesz spędzić życit,jak chcesz przĄ\w' j|| ostatnie trzy lata.

Gdzie chcesz żyć?

Z kim?

Czy chcesz pracować?

Uczyć się?

Czy coś z tego wymyślonego życia można przenieść do twojego pniWi dziwego życia? (tamże, s. 209).

Tożsamość jednostki, historia, nowoczesność

Jak dalece historycznie specyficzne są problemy i orientacji! wyrażone w „podręczniku autoterapii” Rainwater? Mogliby ii śmy oczywiście powiedzieć po prostu, że poszukiwanie własnej tożsamości jest problemem nowoczesnym i wywodzi się pewrt nie z tradycji zachodniego indywidualizmu. Baumeister (1986) twierdzi, że w czasach poprzedzających nowoczesność nie istniał¹taki nacisk na indywidualność jak dziś. Kulturom przednowtn

Trajektoria

tożsamości

107

ipllty ni iilu u jest idea, że każda osoba ma wyjątkowy charakter |§|« lylko właściwe możliwości, które mogą zostać zrealizo-luli nie. W średniowiecznej Europie urodzenie, płeć, sta-fflijiiili i zny i inne atrybuty tożsamościowe były stosunkowo mąiiiniiu-. Zmiany mogły’ dokonywać się wraz z przechodze-m* ml jednego etapu życia do drugiego, ale rządziły nimi zin-IjjiMu liuializowane procesy, względem których jednostka pozo-myiilii .losunkowo bierna. Analiza Baumeistera przypomina jHiOlii imowską: w pewnym sensie w kulturach tradycyjnych j jinliuiMka” nie istniała, a indywidualność nie była w cenie, j i-ł|i|i 111 wraz z pojawieniem się społeczeństw nowoczesnych, zróżnicowanego podziału pracy, w centrum zainte-uiia staje konkretna osoba (Durkheim 1999).

|i. , wątpienia jest w tych poglądach wiele prawdy. Nie sądzę i .Inni', ze chodzi tu o „jednostkę”, której istnienie miałoby być * i Mi/uiającą cechą nowoczesności, ani nawet o osobowość. Bez ii|iii nia „indywidualność” była - w różnym stopniu - cenio-hiI iv różnych kulturach i oznaczała kultywację indywidualnych iMÓiwości. Zamiast formułować uogólnienia na temat „jed-

......ilu”, „osobowości” czy nawet „tożsamości jednostki” jako

11 ni/niających cech nowoczesności, należałoby raczej przyj-i m się uważniej, jak są skonstruowane. Zacznijmy od wymienił u i u paru wniosków czy też implikacji tego, czym jest i czemu duży lerapia według Rainwater. Z jej tekstu można wyprowa-iirii następujące twierdzenia: ¹

Tożsamość jest projektem refleksyjnym, za który jednostki jest odpowiedzialna (ten wątek pojawił się już w rozdziale |ilerwszym). Jesteśmy nie tym, czym jesteśmy, ale tym, co z sie-hlr zrobimy. Nie byłoby prawdziwe stwierdzenie, że „ja” jest im/bawione jakiejkolwiek treści, bo istnieją psychologiczne |imcesy kształtowania własnej osobowości i potrzeby psycho-lngiczne, które dostarczają kryteriów reorganizacji osobowości.