CIMG3356

76 ALEKSANDRA WITKOWSKA OSU

w r. 1280, występując z tym .tytułem jako świadek w dokumencie fundacyjnym Kingi wystawionym 6 VII dla klarysek starosądeckich ^2M. Wiadomo również, iż był nim także przed r. 1269, świadcząc jako lektor franciszkanów krakowskich w testamencie Salomei z 30 VIII 1268 r. wraz z drugim — wymienionym w Miracula — lektorem Jakubem ²²². Być może, że właśnie jego osobie należałoby przypisać trud zaprotokołowania wszystkich 37 zapisów miracula z lat 1269—1273, a także zapisanie czterech relacji o cudach wcześniejszych, jakie wydarzyć się miały w Skale bezpośrednio po śmierci Salomei w listopadzie 1268 r.²²³ Znane mu były najprawdopodobniej z tradycji klasztornej. Zapisy te nie wchodzą w skład „Capitulum de miraculis” i posiadają zupełnie wyraźnie odmienny charakter narracji.

Relacje o cudach, które miały miejsce poza Krakowem, a o których zeznania, jak zaznaczono^ w zapisce, złożono wobec któregoś z franciszkanów najbliższego konwentu ²²⁴, mogły przejść do wiadomości Borysława bądź to drogą informacji udzielonej przez tego, kto zeznanie przyjął na miejscu wydarzenia, bądź też dostępne w formie pisemnej notatki zostały przez Borysława ponownie zredagowane i włączone do zbioru protokołów procesów, którym osobiście przewodniczył. We wszystkich bowiem tego rodzaju zapiskach brak wiadomości o podjęciu przez osobę uzdrowionego pielgrzymki do grobu Salomei przemawia za tym, że nie były to osobiste jego zeznania dokonane przy tej okazji ponownie w Krakowie.

Zarówno występowanie w Miracula od r. 1269 lektora Borysława w roli przyjmującego w Krakowie zeznania, jak i przebijający od tego czasu w zapiskach urzędowy charakter relacji zdają się przemawiać za utworzeniem stałej instytucji protokołującej cuda dopiero po translacji ciała Salomei ze Skały do Krakowa, tzn. po 22 V albo 21 VI1269 r.^2,s Być może, że właśnie w samym fakcie przeniesienia relikwii należałoby widzieć istotny czynnik inspirujący powstanie .księgi czy skromniej — spisu cudów Salomei. Związek obu tych faktów bardzo często tłumaczy genezę tego rodzaju źródeł ²²⁶. Miraculum bowiem łączyło się zawsze ^{1 2} z faktem obecności relikwii, ponieważ opierało się silnie na wierze, iż oczekiwaną pomoc — łaskę otrzyma się tylko dzięki bliskiemu, fizycznemu kontaktowi z „sacrum”, z tym wszystkim, co emanowało z siebie virtus świętego

W kwestii datacji cudów Kingi, stanowiących podstawę źródłową zbioru z 1329 r., napotyka się zasadniczą trudność w postaci braku jakichkolwiek bezpośrednich danych pozwalających poprawnie określić czas sporządzenia protokołów. Występujące w Miracula daty, czy dane pośrednio naprowadzające na ustalenie tychże, odnoszą się zupełnie wyraźnie do samego relacjonowanego faktu, a nie do czasu jego zeznania i zapisu **⁸.

Brak jest w źródle tak istotnego, jak widzieliśmy, dla problemu datacji zeznań elementu, jaki stanowi osoba oficjalnego ich odbiorcy — osoba lektora, zakrystiana czy innego delegowanego duchownego sprawującego w „biurze cudów” funkcję sekretarza.

W pewnej jednak mierze trudność rozwiązuje znajomość powszechnej wówczas praktyki składania ustnych zeznań i ich protokołowania niewiele później, jeśli nie jednocześnie, od chwili samego wydarzenia. A zatem występujące w Miracula Kingi daty, odnoszące się wprawdzie do czasu cudu, nieznacznie tylko, jak wolno przypuszczać, odbiegałyby od datacji sporządzenia zapisu. Tekst źródła zdaje się to potwierdzać. Niejednokrotnie czytamy w zapiskach o obietnicy nawiedzenia grobu Kingi jako votum za otrzymaną łaskę, a równocześnie i o tym, że zeznania dokonano „ad sepulcrum venientes” ². Trudno przypuszczać, by odwlekano wypełnienie ślubu. Przeciwnie, jeśli zwłoka istotnie miała miejsce, zaznaczano w zapisce jej powód oraz termin ostatecznego wypełnienia

rodzimych przykładów warto wspomnieć np. okoliczności powstania zbioru Miracula bpa Prandoty. Przypadkowe odkrycie w katedrze krokowskiej grobu dało impuls do zapoczątkowania systematycznego zapisu otrzymywanych łask. Ze dbiam 56 zapisów z lat 1454 - 1465 widać wyraźnie. Jak zapomniany przez blisko 200 lat grób biskupa zmarłego „ln fama sanctitatis” staje się nagle miejscem żywego ru-dhu ępątniozego (zob. Miracula uenerabUis patris Prandolhe, episOapi cntpptoiensis — MPH IV s. 439—500).

«*» Por. Klaus er, Jw. s. 87; Delaruelle. La spirituallti des pelerinages ...

S. 220.

**» Por. Miracula s. Kyngae I, II, IX, XIII, XVI, XIX—XXI. Daty roczne podają miracula: I — 1307 r„ XIX — a311 r., XXI — 1312 r. W dwóch pierwszych wypadkach uzupełnione są datacją dzienną. Rozwiązanie dat dziennych pozwala ustalić daty roczne dla zapisek miraculum IX — „antę nativitatem beate Virginis dla dominico" —.71X1300 r„ miraculum XIII — „fevią sexta post diem beati Jacobi apostoli” — 30 VII1311 r., miraculum XVI — „proximo die dominico post diem beati Adalbert! [.-] usque ad feriam ąuintam” — 29IV 1311 r.

**• Miracula I, V, VI. XIII, XXI. Związek obu tych czynności specjalnie wyraźnie występuje w miracula: I. IX, XIII, XIX i XXI.

1

»> KDMlp II nr 487. ta Tamże I nr 78.

*** Vita s. Salomeae IV 5; V 2-4.

2

Do kategorii tych zeznań należą miracula: VII 18, -16, 21, 23. g| W podaniu dziennej daty translacji źródła współczesne nie są zgodne. Vi(a (MPH IV s. 784) i Rocznik Troski (tamże II s. 840) podają: XI Cal. Iunii *= 22V. Rocznik Franciszkański (tamże III s. 48) — dzień 21VI = XI Cal. Julii. Małoznacz-na ta kontrowersja nie da się zasadniczo usunąć.

**• Por. Schreiber. Deutsche Mirakelbticher ... s. 32 nn. Z terenu naszych