CIMG3365

94 ALEKSANDRA WITKOWSKA OSU

miejsce bezpośrednio przed samym wyniesieniem Stanisława na ołtarze jpi

Trójczlonowość kompozycyjna tej części Zywotu nasuwa pytanie

0 motywy i racje, które mogły ją autorowi podyktować.

Tak jak w wypadku analizy każdego dzieła literackiego, można by po prostu chcieć się dopatrzyć odbicia jakiegoś „wzoru”, który by zasugerował Wincentemu taką właśnie możliwość ujęcia materiału narracji. Ogólna znajomość praktyki naśladownictwa i stosowania utartych schematów w ówczesnej hagiografii pozwala sądzić, że tak istotnie było, iż Wincenty poszedł po linii pewnej maniery panującej w piśmiennictwie tego typu ³⁰⁴. Natomiast wskazanie na konkretny „wzorzec”, jakim miałby się posłużyć, pozostanie niemożliwe z racji braku informacji tak o zasobach hagiograficznych ówczesnych księgozbiorów małopolskich, jak

1 o stopniu recepcji hagiografii obcej w środowisku bliskim Wincentemu *•*.

Niewątpliwie fakt przynależności autora Vita maior do zakonu kaznodziejskiego szczególnie predysponował go do wykorzystania gotowych wzorów, jakie wypracowała bogata tradycja hagiograficzna dominikańska. Miała ona w swym dorobku już wówczas tak popularne legenda-riusze, jak dzieła: Jana z Mailly Abbreviatio in gestis et miraculis sanc-torum, Bartłomieja z Trydentu Liber epilogorum in gęsta sanctorum czy ¹ 95

MIRACULA MAŁOPOLSKIE Z XII! I XIV W.

Wincentego z Beauvais Speculum maius, nie wspominając wielu vita poszczególnych świętych ²°®.

Zwykło się podkreślać w literaturze związek zachodzący między Żywotem Stanisława a Vita Tomasza Becketa. Dotyczy cm jednakże tylko podobieństwa motywów hagiograficznych występujących w obydwóch Vita — nie opiera się natomiast na jakichś bliższych wpływach i zapożyczeniach kompozycyjnych ^sw.

. Być może o tematycznym układzie drugiej grupy cudów w Vita maior mogła w pewnym stopniu zadecydować forma ich redakcji w bulli kanonizacyjnej znanej niewątpliwie Wincentemu. Wzmianka o miracula sprowadza się w bulli do schematycznego ich wyliczenia: „mortuis vita. lumen oecis, auditus surdis, verbum mutis, claudis gressus, epilenticis ce-rebri robur et demoniacis . immundis ab eis eiectis spiritibus corporum reąuies [...]” ³⁰⁸, przypominającego owe „kategorie” cudów z Vita maior.

Obok prawdopodobnego zapożyczenia wzorca hagiograficznego układ zbioru relacji de miraculis w części III mógł mieć swe uzasadnienie w potrójnym, jak wiadomo, źródle informacji, z jakich Wincenty korzystał

Grupa pierwsza miracula opierała się, jak wiadomo, na tradycji ustnej albo znacznie wcześniejszych zapisach pióra Piotra czy Trojana. Relacje drugiej grupy stanowią wtórną przeróbkę zapisów protokołu z 1250 r. Materiał ostatniej grupy cudów pochodził bądź to z autopsji samego Wincentego, bądź to z zeznań osobiście przezeń uzyskanych. Czy sam Wincenty był świadom takiego podporządkowania kompozycji literackiej materiałowi źródłowemu — nie wiemy.

Niezależnie od słuszności wysuniętych wyżej przypuszczeń wydaje się, iż o trójczłonowej kompozycji Pars III w Vita maior rozstrzygała sama funkcja, jaką ta część Zywotu, miała do spełnienia. W przedstawieniu rozwoju pośmiertnej chwały świętego nie mogło zabraknąć miracu-lum jako istotnego argumentu, niejako legitymującego poszczególne fazy narastającego kultu. Cud uzasadniał genezę elewacji, zachęcał do podjęcia starań wokół kanonizacji, tłumaczył rozwój kultu pokanonizacy i -nego^s,°. Tak jak wszystko, co ważne w życiu świętego, musiało być

^so“ Dominikanie, tak jak zresztą w ogóle mendykanci. poświęcając się pracy kaznodziejskiej wśród ludu, bardzo żywo odczuwali potrzebę tego rodzaju lektury pomocniczej w duszpasterstwie. O dorobku hagiografii dominikańskiej zob. A. Pon-c e 1 e t. Le lógendrier de Pierre Cało. „Analecta Bollandiana" 39 0310) g. 5-1L6).

^M Por. Semkowicz, jw. s. 48: Borawska. jw. s. 20 nn. — analizują zależność legendy Kadłubka od żywotów Tomasza.

KDKK 1 nr 37.

"² Por. a. 68 nn.

"² Przykładów propagandowej funkcji miraculum dostarczają wszystkie średniowieczne Vita. Wytworzyły się z czasem pewne stale motywy „cudu", spełniającego rolę argumentu wykorzystywanego w rozwoju kultu. Przykładowo przypomnij-