CIMG3390

144 ALEKSANDRA WITKOWSKA OSU

rzadziej kościół parafialny w miejscowości, z której pochodził proszący*⁴⁸. Procentowo największa liczba modlących się u grobu występuje w cudach św. Jacka (43,9% wszystkich zapisów Jackowych cudów).

Co do form modlitwy i towarzyszących jej gestów, o jakich wspominają Miracula, wszystkie one pozostają jak najbardziej typowe dla postaw modlitewnych, rozwijających się zresztą już znacznie wcześniej. Długie nocne czuwania, często „ad terram cadentes”, „in terra eorruit’’, modlitwy we łzach, z oznakami zewnętrznej skruchy, zdają się mówić wyraźnie o uczuciowej żarliwości proszących, która w znacznej mierze zastępowała, jak się wydaje, słabo podówczas rozwinięte życie sakramentalne wiernych ⁵⁴⁸. Relacje o czuwaniach i modlitwach przy zmarłych zawierają zwykle szczegół dotyczący praktyki palenia świec przy zwłokach ⁵⁸⁰.

Treść przytoczonych w zapiskach cudów, zwłaszcza św. Jacka, własnych modlitw do świętego, jeśli nawet jest wytworem samego redaktora zapiski i jedynie formą retorycznej inwokacji, może rzucić światło na interesujący nas problem ówczesnej oratio.

Budowa tych krótkich inwokacji jest zawsze taka sama. Po wezwaniu imienia danego świętego: „O sancte Iaczcho...”, „sancte Stanislae „Domina pissima [...]”***, rozszerzonym najczęściej powołaniem się na wielkość jego zasług i „skuteczność pomocy”: „tu multos mortuos susd-tasti et diversos infirmos curasti [...]”, „que semper oonsolatrix pauperom fuisti [...], „de te multa mirabilia ąudiyi [...]" |f| czy wręcz stwierdzeniem jego roli jako pośrednika: „per te Deus mira operatur**³, następuje moment zawarcia kontraktu: obietnica czy to ofiarowania rzeczy materialnej. czy podjęcia jakiejś praktyki religijnej w zamian za spełnienie poleconej świętemu prośby.

Znacznie rzadziej spotykamy w zapiskach prośbę nie popartą zobowiązaniem ze strony proszącego**⁴. Można by zatem postawić pytanie, jak dalece oba te akty były w mentalności ludzi tamtych czasów ściśle ze sobą powiązane.

Kościół parafialny występuje m. in. jako miejsce modlitwy w Vita maior III 33, 40; Vita ». Salómeae VII 1, 22, 34; Vita s. Iacchonis XV, XXXIX

*" Por. Witkowska, jw. s. 156-158.

“• Por. np. Miracula s. Kyngae IV, XIII.

Miracula s. Stanislai XXIX; Vita s. Salómeae VII 5; Vita s. Iacchonis XLVII.

“• Vita s. Iacchonis XXVIII. U; Vita l. Salómeae VII 5.

"■ Vita s. Salómeae VII 5; Vtta s. Iacchonis XXIX, XXXV, XLIV.

Ś⁴ Vlta s. Iacchonis XXV, XXVI, XXVIII, XXIX, XXXII, XXXV; Vita s. Sa-lomeae VII 26; Miracula s. Stanislai XLI. Co więcej, brak wzmianek o wotum nie przesądza faktu, te go rzeczywiście nie złożono.

Ł VOTUM

Na ogólną liczbę 166 zapisek o cudach św. Stanisława, Jacka, Salomei i Kingi 88 (53%) przynosi wyraźną wiadomość o ślubowanym wotum. Informacje te występują w Miracula Kingi w 76,2%, w cudach Jacka w 72,9%, w cudach Stanisława w 44,4%, w cudach Salomei w 34,1% — ogólnej liczby sprawozdań zawartych w poszczególnych zbiorach. Jeśli uwzględnilibyśmy dodatkowe źródłowe wzmianki o złożeniu ofiary jako dziękczynienia u grobu świętego, bez zaznaczenia jej wotywnego charakteru, to oczywiście procent przypuszczalnych wotów znacznie by wzrósł ®*⁵.

Przy częstym wspominaniu i podkreślaniu w źródłach faktu złożenia ślubu mało w zasadzie dowiadujemy się o jego treści. Trudno bowiem przesądzić, co kryje się pod często spotykanymi (26,1%) w zapiskach zwrotami: „fecerunt votum”, „votum vovit”, „offeratorium ferret” czy „devota oblacione”. Jedno wiadomo, iż religijne zachowanie się pielgrzymów kształtowało się w tym względzie — tak jak i dziś — w dużej mierze pod wpływem ludowych zwyczajów lokalnych, folkloru danej miejscowości pielgrzymkowej i pewnego synkretyzmu religijnego, dopuszczającego w równej mierze ślubowanie darów materialnych, jak i wewnętrznych praktyk dewocyjnych^55ł. Ogólny przekrój typologii wotów, o jakich mowa w naszych Miracula, przedstawia się następująco:

		Miracula			Liczba ogólna
Rodzaj wotum	8. Stanislai	s. Iacchonis	s. Salómeae	s. Kyngae
Pielgrzymka	13	12	8	9	42
Post	1	5	—	1	1
Modlitwa	—	1	—	—	I
Wstąpienie do zakonu	—	^1	—	—	1
Dary w naturze	2		2	1	6
Dary ze zwierząt	3	—	—		3
Wota woskowe	3	—	I	—	4
Dary pieniężne Wota bliżej nieokre-	2	—			2
ślone	4	11	^3	5	23
	28	30	14	16	88

“» Vlta maior iII. 35. 31; Vłta s. Salómeae VII 23. 30; Miracula t. Kyngae 1, III—VI, XIII, XV, XXI; Vita s. Iacchonis XIX. XXI. XXII. XXIV. XXXI. XI.II. XLV.

*•* Por. K 611 i n g, jw. s. 433 ńn;