CIMG3373

no ALEKSANDRA WITKOWSKA OSU

Spostrzeżenie to potwierdza w pewnej mierze również analiza retoryki prologu i epilogu Miracula s. Kyngae. Jak wiadomo, były to części dzieła narracyjnego, w których \v sposób szczególny dochodziły do głosu prawa obowiązujących reguł retorycznych³⁹³. Z tej to racji warto im się bliżej przyjrzeć. Oba fragmenty źródła są jak najbardziej typowe i obfitują zarówno w charakterystyczne dlań loci communes, jak i najrozmaitsze ozdobniki retoryczne.

Prolog rozpoczyna inwokacja: „In nomine Domini. Amen” — należąca do jednej z najprostszych⁵®⁴. Po niej następuje topos dedykacji: „Omnibus christifidelibus notum fore debet”, prowadzący do zasadniczej myśli prologu o pochodzącej od Boga cudotwórczej mocy świętej, bliżej mo- . tywowanej miłosierdziem Chrystusa wobec ludzi w obliczu „nadchodzącego końca świata”. Fragment tekstu: „quia misericordiarum et tocius consolacionis largitor Iesus Christus, qui in suis operibus semper est laudabilis et in sanctis predicabitur mirabilis, mundi vespera propin-quante. humilem famulam suam [...] magnis multisque miraculis non --desinit dedarare [...]” ³⁹⁵ z kilku względów wydaje się być ciekawy:

1° znać w nim echo wersetu psalmu 144: „Celebrent te, Domine, omnia opera tua [...] et sanctus in omnibus operibus suis”,

2° wspomnienie na miłosierdzie Boże, zachodzące także w prologu Vita Kingi. Jadwigi i Salomei^3S6. otrzymuje tu wyraźny akcent chrystologiczny,

3° nawiązuje do żywej wówczas myśli eschatologicznej w zwrocie: „mundi vespera propinquante” — nie obcej również, jak wiadomo, biografowi Kingi, a także i Wincentemu z Kielc ³⁹⁷. Jak bardzo tendencje millenaryzmu popularne były w średniowieczu, wskazaliśmy na innym miejscu **•. Pozostaje zatem jedynie podkreślić typowość wspomnianego

^:M Kiirbisówna. Dziejopisarstwo wielkopolskie ... s. 163 tl; taż. Żywot bit. Salomei ... s. 152; Curtius, jw. s. 95 nn.; Witkowska, jw. s. 73 nn.

»* Wstęp mógł się składać z propositio albo invocatio, przy czym ta ostatnia niekiedy bywała literacko bardzo rozwinięta Cpor. K io os, jw. s. 65; Arbusow, jw. s. 97 n.).

*»^ł MPH IV s. 732.

■ p_or tamże s. 510 (Vita s. Hedolgis): „[...] Splendoris etemi genitor lumen-que indeficiens, dominus deus omnlpotens, qui novissime diebus istis in eodem filio suo illiucit mundo, viciorum tenebris obnubilatum lam seculum novo quodam lucis sue radio clarius illustravit, dum beatam Hedwigim veluti ardentem facullam ilU ezhibuit et ut predaram lucernom super candelabrum posult ad lucendum pulcherrimls virtutum meritis et sancte conversacionis exemplls, omnibus in sancte matris ecclesie domo existentibus    tamże s. 776 (Vita s. Salomeae):    Gto-

rioeus Deus in sanctis suis et in maleetate. qui est purus intelleetus, Deus benedlc-tus. cuius venerabilis puritas nulliut corporis contagione violatur, largitor premio-rum .neffabilis graae, dono spedalis privilegii beatam Salonteam prodotavit [...]".

in

MIRAĆniiĄ MAŁOPOLSKIE Z XUi I XIV W.

wyżej zwrotu i reprezentatywność redaktora Miracula Kingi dla tegoż nurtu ówczesnej mentalności.

Zastosowany zarówno w prologu, jak i zakończeniu zbioru topos „zapewnienia o wielkości cudów”*⁹*, z których „multa omissa sunt, pauca vero sue sanctitatis prodigia in isto codice continentur” *°°, idzie w parze z często występującym w takim właśnie kontekście toposem ,.brevitas causa”, sformułowanym w zdaniu: „ea propter sub brevi compendio generaliter omnia et universa significamus et [...] concludimus” *⁰¹. Jest to jeden z najczęstszych topoi stosowany w literaturze o cudach, zmierzający do wywołania w czytającym jak największego uczucia podziwu. W epilogu został ponadto dodatkowo wzmocniony podaniem ogólnej liczby nie przytoczonych w zapiskach cudów w formie listy uszeregowanych według pewnych kategorii cudów: „octuaginta mortui mentis dietę domine vite pristime sunt restituti, sexaginta ceci eius suffragio sunt illuminati, quinque decem captivi a vinculis seu a captivitate eius auxilio sunt liberati, insuper septigenti utriusque sexus a diversis infir-mitatibus eius patrocinio sunt curati et optate sospitati ad plenum restituti”⁴⁰². Użyte w przytoczonym fragmencie synonimy: meritum — suffragium — auxilium — patrocinium, na oznaczenie tego samego faktu pośrednictwa świętej, świadczyć mogą o nieubogim słownictwie redaktora Miracula Kingi.

Stosowanie tak charakterystycznych dla średniowiecznej retoryki topoi nie ograniczało się jedynie do przeanalizowanych fragmentów źródła. Natrafiamy bowiem w samej treści zapisek na wiele loti commu-nes właściwych zbiorom cudów. Zauważono trafnie — w pracach R. M. Klossa i F. Grausa — jak bardzo Miracula, tak jak zresztą literatura hagiograficzna w ogóle, nader chętnie posługiwały się właśnie topiką^4ł*. Wynikało to. z wyraźnie występujących w hagiografii tendencji idealizującej rzeczywistość oraz przedmiotu narracji w szczególny sposób podatnemu schematyzacji i „typowaniu”. Była to spuścizna bogatego zasobu topiki antycznej — po części w średniowieczu przekształcana, po

^m Vita s. Kyngae, prolog: „iam advesperascęnte etate mumii": fila maior 111 54: „senescenti etenkn et ad occasum vergenti mundo".

”* W i t k o w s k a, jw. s. 74.

**» Miracula s. Kyngae, prolog: „magnis multisque miraculis non desinit declarare [...]"; tamże XXII: ,.qula longum esset preseneium serie dęcia rare sin-gula Por. liczne przykłady zastosowania go nv zbiorach Miracula podane praez Welnrelcha (jw. s. 199 n.) oraz Kloosa (jw. s. 40) i Curtiusa (Jw. s. 481 nn.).

*•• Miracula s. Kyngae XXII: ..Hec ad presens sufficlant".

»' Tamże XXII. Por. tamże prolog: „et hoc brevitatis causa

“» Tamże XXII

Kloos, jw. s. 38-40; Graus, jw. s. 75 nn.