CIMG3391

146

ALEKSANDRA WITKOWSKA OSU

Interpretacja powyższej statystyki prowadzi do wyciągnięcia następujących wniosków:

Dominanta, tak w odniesieniu do całości wszystkich zapisek, jak i poszczególnych ich zbiorów, przypada na wota o charakterze duchowym — niematerialnym. Zajmują one w Miracula 57,9% ogółu wiadomości o darach wotywnych. Wśród ślubowanych praktyk religijnych uderza brak praktyk sakramentalnych oraz znikomy procent modlitw będących wówczas częstym przedmiotem ślubów. Wotum modlitwy występuje tylko jeden raz — w formie obiecanych św. Jackowi 7 „Pater” i „Ave” odmawianych do końca życia⁵⁵⁷. Wśród ślubowanych postów przeważa post środowy całoroczny albo zachowany do końca życia^S58.

Miracula św. Jacka notują największą liczbę ślubowań dotyczących praktyk religijnych, łącznie z ciekawym ślubem wstąpienia do zakonu dominikańskiego⁵⁵⁹. Nie przynoszą natomiast wzmianek o darach materialnych, choć niewykluczone, że mogą występować w 11 wotach bliżej nie określonych.

Miracula św. Stanisława posiadają największy procent wotów materialnych (45.4% wszystkich wotów tego rodzaju w zapiskach małopolskich). Obok wotów woskowych spotykamy dary pieniężne oraz ofiary w naturze: martwe i żywe. Nie występują one w zbiorach pozostałych, z wyjątkiem trzech wypadków: ofiarowania chleba, świecy, wotum woskowego w Miracula Salomei i miodu w Miracula Kingi ⁵⁰°. Daje się zatem zauważyć znaczne już odmaterializowanie przedmiotu składanych ślubów w porównaniu z materiałem wcześniejszym, np. z XII-wiecznymi zbiorami cudów w Nadrenii⁵⁸¹. Ofiarodawcami świec i chleba byli mieszczanie ***, wieśniacy obiecywali św. Stanisławowi ze swego dobytku czy to krowę, jałówkę, jagnię, czy koguta ⁵⁸³.

Dość charakterystyczne jest ofiarowywanie wotów woskowych głównie przez cudzoziemców⁵⁸⁴. Być może, iż ten typ wotów nie był jeszcze zbyt rozpowszechniony wśród szerszego grona pątników na terenie Małopolski. gdzie rozwinie się głównie w XV i XVI w.

**’ Vłta s. Iacchonis XLTV.

“* Wotum postu trzydniowego znajdujemy w Vita maior III 28: „facto lei unio triduano ad honorem beati Stanislai" i w Miracula s. Kyngae VII: „tres dies ad honorem sancte domine Kingę ieiunaret [...]”. W cudach Jacka „usque ad mortein meam feriis quartis ieiunare” powtarza się w miracula: XXXV, XXXVII, XLI I LI-Zapiska XLVIII mówi o poście środowym całorocznym.

H Vita s. Iacchonis XXIV.

Vfta s. Salomeae VII 8. 20: Miracula s. Kyngae XX.

»•* Por. Bernards, Jw. s. 64 nn.

Tamte III 42, 51, 53.

Ig Vita maior III 10, 42.

Tamże III 15, 35, 10.

W wypadku darów materialnych rozporządzamy zbyt małą ich liczbą, a zatem i skalą porównawczą, aby móc cokolwiek więcej powiedzieć o związku istniejącym między poszczególnymi rodzajami wotów a prośbami. Przy wotach woskowych o pewnych kształtach zależność choroby z darem jest wyraźna i oczywista: w wypadku choroby oczu — wotum w kształcie woskowego oka*⁸⁵, w wypadku wskrzeszenia człowieka —

wotum w formie postaci ludzkiej *⁶⁸, w wypadku wskrzeszenia konia_

woskowy koń *^6ł.

Przy innych darach związek ten nie tłumaczy się równie jasno i aby móc wysnuć wnioski, jak to się udało Kramerowi i Spirknerowi, odnośnie do współzależności darów wotywnych i rodzajów chorób, trzeba by dysponować znacznie bogatszą podstawą źródłową. Wspomnianym autorom udało się ustalić np., że przy kłuciach w boku ofiarowywano zawsze jako wotum sztylet, przy chorobach wewnętrznych — zboże *⁸⁸.

Zastanawia brak w małopolskich Miracula wzmianek o ślubowaniu świec wotywnych przy powszechności tego rodzaju wotum w innych zbiorach cudów z tego okresu.

Zwrócono w literaturze uwagę, iż praktyka ta pociągnęła za sobą znaczne zużycie wosku w Europie *^8B. Specjalny charakter wotum zastępczego miały zwłaszcza liczne świece, urabiane według miary ciała czy też danej uzdrowionej jego części, wymierzanej sznurkiem, z którego następnie powstawał knot ofiarowanej świecy. Ciekawy ten zwyczaj doskonale symbolizował wewnętrzną treść ślubu — rodzaj duchowej transakcji.

Ten sam charakter ofiary zastępczej posiadały wszystkie inne dary wotywne, których wielkość czy waga odpowiadały wielkości czy wadze osoby uzdrowionego. Najczęściej równoważono wagę uzdrowionego darem z chleba, koła wosku, mąki, zboża czy też przeliczano wartość tych produktów na pieniądze i ofiarowywano je bądź to w formie monet, bądź też w formie sztabek złota czy srebra ^SI°.

Jak wynika ze statystyki wot, specjalnie uprzywilejowane miejsce zajmuje ślub odbycia pielgrzymki do grobu (82,4%), jednorazowej, kilkakrotnej czy nawet corocznej, obiecywanej do końca żyda^S71.

^w Vita s. Salomeae VII 20; Vita maior III 42.

»• Vito maior III 53.

•" Tamże III 51.

“»• Zob. B. Spirkner. Kulturgeschichtliches aus Mirakelbuchem: I Anger-bflch, II. Lohe. „Verhandlungen des Historischem Yereins fiir Nlederbayern” 81 (1915) s. 11 nn.; Kramer. Die Mirakelbiicher... s. 98 nn.

*" Por. Fehlmann, jw. s. 56.

^m Por. Bernards, jw. s. 72; Fehlmann. Jw. s. 57. ^m Coroczne pielgrzymki łączyły się niekiedy także z obietnicą złożenia tego