CIMG3397

158 ALEKSANDRA WITKOWSKA OSU

Wniknięcie w genezę poszczególnych przekazów pozwoliło stwierdzić ścisły związek zachodzący między faktem powstania zapisek a zapotrzebowaniem ze strony nowo powstających lokalnych kultów na terenie Małopolski w ciągu XIII i XIV w. Wskazało także na środowiska twórcze, z których tradycji pisarskich wyrosły owe najstarsze znane nam dziś zbiory Miracula. Mendykancka proweniencja wtórnych ich redakcji oraz czynny udział franciszkanów i dominikanów krakowskich w sporządzaniu pierwotnych protokołów zeznań u grobu Jacka i Salomei każą w ich kręgach widzieć głównych propagatorów wszystkich czterech interesujących nas kultów.

Dla badań tychże patronatów materiał zapisek, przy całej jego fragmentaryczności, jest niewątpliwie wyjątkowy. Przede wszystkim, jak widzieliśmy, pozwala na uchwycenie pierwszego przekroju społecznego osób zainteresowanych rozwojem kultów, stwarza możliwość odtworzenia obrazu ich geograficznego zasięgu oraz przekazuje dane dotyczące swoistej dynamiki naszych rodzimych patronatów.

Charakter źródła, jego literacka forma uwarunkowana przede wszystkim funkcją społeczną, jaką Miracula miały do spełnienia w momencie ich powstania i w okresie dalszego ich oddziaływania (funkcja argumentu w procesie kanonizacyjnym czy funkcja dydaktyczno-propagatorska w służbie rozwijającego się kultu), kwalifikują zapiski o cudach do rzędu źródeł mających istotną wartość w studium jak najszerzej rozumianej mentalności religijnej i ludowej obyczajowości polskiego średniowiecza.

Analiza treści ideologicznych ukazała na wąskim odcinku interpretacji pojęć i postaw religijnych związanych z rytem cudu możliwości uchwycenia i przebadania zagadnienia procesu recepcji chrześcijaństwa w szerszych, ludowych kręgach ówczesnego społeczeństwa. Perspektywy tego rodzaju badań zostały jedynie zarysowane. Aspekty fenomenologiczny i religioznawczy, świadomie przez nas w analizie pominięte, w dalszym etapie badań znacznie mogą poszerzyć i pogłębić możliwości interpretacyjne Miracula.

Studium źródłoznawcze nad Miracula uprzytomniło nam zarówno ważkość podjęcia tego rodzaju badań, jak i właściwość przyjętej metody. Wydaje się, iż tylko na drodze bardzo szczegółowego rozbioru i wnikliwej analizy naszych średniowiecznych źródeł hagiograficznych, rozpatrywanych samych w sobie jako fakty historyczne — zjawiska złożone, o zasięgu społecznym i zawierające w sobie to, co się określa pojęciem „wyraz epoki", będzie można przejść w dalszym etapie do prac syntetycznych nad polską mentalnością religijną XIII—XIV w.

WYKAZ ZRODEL <1. Źródła hagiograficzne

a)    Podstawowe

1.    Miracula sancti Stanłslal. Wyd. W. Kętrzyński. Monument* Polonia* Historie* IV. Lwów 1884 s 285-318.

2.    Vita sancti Stanłslal Cracovlensis episcopi (Vita maior) Wyd. W. Kętrzyński. Tamże s. 319-438.

3.    Ex sancti Stanłslal Cracovlensis vitis et miraculis. Ed. M. Perlbacb. Monu-menta Germanlae Historica Scriptores XXIX. Berlin 1892 s. 501-517.

4.    De vita et miraculis sancti Iacchonis (Hyacinthi) ordlnis Fratrum Praedicato-rum auctore Stanislao Lectore cracovlensi eiusdem ordlnis. Wyd. L. Ćwikliński, Monument;i Poloniae Historica IV s. 818-894, 909-910,

5.    Vita sanctae Salomeae reginae Haliciensis auctore Stanislao Franciscano. Wyd. W. Kętrzyński. Tamże s. 770-798.

6.    Vita et miracula sanctae Kyngae ducissae Cracoviensis. Wyd. W. Kętrzyński. Tamże s. 662-744.

b)    Pomocnicze

1.    Miracula sancti Adalberti. Wyd. W. Kętrzyński. Tamże s. 221-238.

2.    Mors et miracula beati Vemeri episcopi Plocensis. Auctore Iohanne decano Plocensi. Wyd. W. Kętrzyński. Tamże s. 748-754.

3.    Vita maior sanctae Hedwigis ducissae Sflesiae. Wyd. A Semkowicz. Tamże s 578-833.

4.    Clemens IV: Bulle der Heiligsprechung der Herzogin Hedwig vom 26. Marz 11267. Ed. G. A. Stenzel. Scriptores rerum Silesiacarum 2. Breslau 1839 s. 119-139.

5.    Miracula venerabilis patris Prandothe. episcopi cracoviensis. Wyd. W. Kętrzyń-ski. Monumenta Poloniae Historica IV s. 439-500.

6.    Inąuisitio de vita et miraculis (b. Margaritae) an. 1276 facta. Ed. G. Fraknói. Monumenta Romana episcopatus Vesprimiensis 1. Budapest 1896 s. 163-383.

7.    Translatio Godehardi episcopi Hildesheimiensis. Ed. G. H. Pertz. Monumenta Germaniae Historica Scriptores XII. Hannoverae 1856 s. 639-650.

8.    Długosz J.: Vlta sanctissimi Stanislai cracoviensis episcopi. Ed. A. Przeżdziecki. Opera omnia. T. .1. Cracoviae 1887 s. 1-181.

9.    Tenże: Vlta beatae Kunegundls. Ed. A. Przeżdziecki. Tamże s. 183-336.

10. Frankowie M. J.: Wizerunek świętej doskonałości [...] w wielkiej słudze Boskiey blogoslawioney Kunegundzie. pannie. Królewnie węglerskiey. Księżnie polskiej^-, zakonu s. Klary, Klasztoru Starosądeckiego jaśniejący [...] Kraków 1718.

2. Inne źródła

1.    Acta Capitulorum Generalium Ord. Praed. Ed. B. M. Reichert 2. Roma 1898.

2.    Długosz J.: Historiae Polonicae libri 12. Ed. A. Przeżdziecki. Opera ocimla. T. 11. Cracoviae 1873.

3.    Galii Anonymi cronicae et gęsta ducum sive princlpum polonorum. Wyd. K. Mal-czyński. Monumenta Poloniae Historica. Nova Series. II. Kraków 1962.

4.    Kodeks dyplomatyczny Katedry Krakowskiej św. Wacława. Wyd. F. Piekosiń-ski. T. 1. Kraków 1874.