DSC08226 (3)

CX11 „WIELE JEST P1SARZÓW W TYM RODZAJU"

Obie na Elizejskie wyprawiła Pola?

Nic wkładam ja bynajmniej poi warzy takowej:

Są i teraz poczciwe wszędy białegłowy.

(w. 37—42)

Ma to jednak wydźwięk ironiczny; ową kwestię wkłada narrator w usta swego rozmówcy zniecierpliwionego dotychczasowym narzekaniem na zepsucie kobiet, o których jednak za chwilę powie:

Njewiełe a nich wstydu i skromności owej,

Którą, jak mówią, dawne miały białegłowy.

(w. 61-64)*

Istotniejszej modyfikacji w koncepcji Juwenaiisa dokonał wcześniej Boileau. pisząc w satyrze DC:

Jeszcze za czasów Saturna Niewinność otoczona wstydliwym rumieńcem Nieraz sarknąć musiała nad zelżonym wieńcem.

(w. 26—28)

I tu wszakże kwestionowanie mitu jest tylko pozorne: nawet w złotym wieku zdarzały się występki niecnotliwych -kobiet, a to znaczy, że zloty wiek był. Dalszy wywód Boileau me pozostawia zresztą żadnych wątpliwości co do oceny dawnych i obecnych czasów. Stwierdzając bowiem, że zawsze

Wysiępek chodził z cnotą na przebój w zapasy

Ił

A wiek Płodny we Fryny, w Łaisy bezczelne Obok nich Penełopy miał nieskazitelne.

__(w. 36. 39—40)

" Zauważył zresztą S. Grzeszczuk (przypis do satyry VIII. iialżeńsi^o w. A. WiriiiewieŁ Satyry, i 102), że ten fragment ,-to wyraźna aluzja do Rośnej satyry Opalińskiego Ab zepsowane stanu -I białogtorskiego obyczaje" Aluzja potwierdza tu zgodność poglądów i obu satyryków.

— konkluduje ironicznie:

Ba, i dziś nawet, podług tak sławnego wzoru.

Można znaleźć małżonkę wierną nie z pozoru.

— Prawda. Ja sam w tym mieście, jeśli się nie mylę,

Trzy takie bym wymienił; a pewnie za chwilę Żonkę twoją w tym zbiorze za czwartą policzę.

(w. 43—47)

Krasicki w Przestrodze młodemu też dowodził, że są i teraz „żony podściwe”, odżegnując się jednocześnie od złośliwości swego francuskiego poprzednika:

Niech odszczeka, co je trzy rachował.

Nie będę ja zbyt ostrą satyrą brakował.

(w. 121—122)

I tym razem nie oznaczało to jednak odejścia od koncepcji złotego wieku. Można ją było, jak widzimy, przewrotnie modyfikować, modernizować, a nawet kwestionować czy przemilczać niektóre jej elementy, ale żadnemu satyrykowi nie przyszło do głowy, by ją w całości odrzucić.

U Krasickiego mit złotego wieku funkcjonuje już jednak wyłącznie w ogólnikowej wersji „przodków poczciwych”. Pojawił się z niezwykłą dobitnością w drugiej satyrze (a właściwie w pierwszej, gdy uwzględnimy numerację autora) pierwszego cyklu, w Świecie zepsutym. Nie jest to bez znaczenia, bo len właśnie utwór — jak wiemy — nazwał Tretiak „wstępem do wszystkich satyr, w którym poeta daje przegląd całego poła satyrycznego”⁴². Czytamy więc w Świecie zepsutym o cnocie i prawdzie:

Czciły was dobre nasze ojcy i pradziady,

A synowie, co w bite wstąpać mieli ślady,

Szydząc z świętej podściwych swych przodków prostoty.

Za blask czczego poloru zamienili cnoty.

(». 9—12)

⁴² J. Tretiak, O satyrach Krasickiego, s, 12.

iBN 1/169 U. Krasicki: Satyry i Listvi