zrzut ekranu 2

' :tii

tj, 4) H3 czw 26 lut, 12:15 Ql czytelnia O

•Cf Programy Miejsca System ^w)

O O 0 Kozielecki Józef - Koncepcje psychologiczne cztowieka.pdf

Plik Edycja Widok Przejdź Pomoc

Jako przykład takiego stylu myślenia o człowieku można przytoczyć badania E. Eriksona. Zaproponował on osiem faz rozwoju jednostki, zwanych fazami psychospołecznymi (a nie fazami - psychoseksualnymi! których przebieg zależy od warunków życia. W każdej z nich rodzi się konflikt między sprzecznymi siłami i celami, konflikt ten doprowadza do kryzysu. Tak na przykład w fazie dojrzewania powstaje sprzeczność między dążeniem do ukształtowania tożsamości jednostki a różnorodnymi rolami, jakie ona musi pełnić. Niewłaściwe rozwiązanie tego konfliktu powoduje kryzys tożsamości i jest początkiem zaburzeń psychicznych. Niektórzy psychoanalitycy wykorzystują w swoich pracach elementy egzystencjalizmy i fenomenologii (May i Laing). Wreszcie Fromm próbuje bez większego powodzenia połączyć twierdzenia psychoanalityczne z marksizmem.

Specjalnego omówienia wymagają próby scalenia behawioryzmu i psychoanalizy, w których wyniku powstają psychodynamiczne koncepcje zachowania. Najbardziej znaną z nich stworzyli Dollard i Miller. Według nich mechanizm ludzkich działań można wyjaśnić za pomoq czterech terminów: popędów, wskazówek, reakcji i wzmocnień. Popędy to pobudki wewnętrzne lub zewnętrzne, takie jak głód, ból, seks, które motywują łudzicie poczynania. Wskazówkami {cues) są sygnały, bodźce i informacje umożliwiające orientację w otoczeniu i decydujące o tym, jak i kiedy człowiek wykonuje reakcje. W końcu wzmocnienia to zdarzenia, takie jak pokarm, bezpieczeństwo czy miłość, które redukują popęd. Za pomocą tych prostych terminów Dollard i Miller wyjaśniają wiele zjawisk opisanych przez Freuda, takich jak konflikty wewnętrzne, mechanizmy obronne, trudności w procesie socjalizacji itp. Psychodynamiczne teorie zachowania stały się bardzo popularne w naszych czasach.

W związku z ogromną różnorodnością koncepcji psychodynamicz-nych niektórzy psychologowie głoszą, że straciły one swoją jednolitość, że przestały istnieć jako spójny system naukowy, stając się zbiorem całkowicie niezależnych twierdzeń. Nie podzielam tych poglądów. Mimo znacznych różnic występujących między koncepcjami psychodynamicznymi, w dalszym ciągu łączy je ogólny sposób myślenia o człowieku i wspólny paradygmat. Ich zwolennicy są zgodni co do tego, że siły napędowe zacho_wania tkwią przede wszystkim wewnątrz człowieka, że z reguły są one nieświadome. Jest to dostateczny powód, aby koncepcje te omawiać łącznie.

Portret)' psychodynamiczne zdobyły olbrzymią popularność w wielu krajach. Psychologowie i nauczyciele, sędziowie i lekarze, filozofowie i pisarze często spostrzegają i analizują jednostkę w kategoriach psychody-namiki. Takie spojrzenie na człowieka jest bardziej powszechne niż koncepcja behawiorystyczna. Fakt ten na pierwszy rzut oka wywołuje zdziwienie. Nie ulega dla mnie wątpliwości, że behawioryści więcej wnieśli do psychologii niż zwolennicy portretu psychodynamicznego. Pawłów był wybitniejszym uczonym niż Freud; Skinner nauczył nas więcej o funkcjonowaniu człowieka niż Fromm. Inaczej jest jednak z popularnością tych dwóch koncepcji. Na szczęście popularność nie jest najważniejszym kryterium osiągnięć. Być uczonym znanym to jedna rzecz, a być uczonym do b rym to zupełnie coś innego. Korelacja między osiągnięciami wybitnymi a osiągnięciami sławnymi nie wydaje mi się wysoka.

Skoro koncepcja psychodynamiczna w mniejszym stopniu niż beha-wioryzm spełniała kryteria rzetelnej nauki, to dlaczego zdobyła ona tak fantastyczną popularność w wielu krajach? Jest to problem godny pióra wybitnych socjologów i filozofów. Wydaje mi się, że koncepcja ta stała się tak popularna nie dlatego, że formułowała poprawne odpowiedzi, lecz dlatego, iż stawiała ważne pytania, które były pomijane przez akademicką psychologię. Pytania o sprężyny ludzkiego działania, o rolę świadomości i nieświadomości w procesie przystosowywania się, o przyczyny zaburzeń psychicznych, o czynniki wywołujące lęk i wewnętrzne konflikty były dostatecznie waLme, aby się nimi zajmować. Rozwój cywilizacji naukowo-technicznej pogłębił jeszcze bardziej zainteresowania tymi sprawami. Umiejętność formułowania istotnych pytań to prawdopodobnie jedna z przyczyn niezwykłej popularności koncepcji psychodynamicznych. Fakt, że odpowiedzi, których oni udzielali, były często mętne, niejasne i poetyckie, nie zmienił tego stanu rzeczy.

□

•i;®

Aleksander Radwański Pobieranie plików

Kozielecki Józef - Konc...