1299075968

Sposoby zawierania małżeństw

„Swatka”

Dziewiętnastowieczne prace cyganologiczne opisujące cygańskie zaślubiny, przedstawiały je jako czynność przypadkową, nie posiadającą większego znaczenia. I. Danilowicz napisał:

Nie masz na świecie ludu, coby z większą nierozmyślnością, a mnieyszem uroczystości przestrzeganiem związki małżeńskie przestrzegał. Lat 13-stu niedorostek, nie badając srzodków utrzymania narzeczoney, zezwolenia rodziców, bliskiego lub dalekiego pokrewieństwa. bo niezna Boskich, a świeckie go nie sięgną ustawy, z pierwszą nadybaną 12—letnią, koniecznie cygańskiego rodu dziewczyną, dziś czy jutro się łączy. Dziewosłęby nad czas do umówienia się potrzebny nie trwają, czekać zaślubienia nie ma zwyczaju, które może późniey nastąpić, lub całkiem nie bydź, i chyba z dumnego naśladownictwa narodu, w którym przebywają, ktokolwiek starszy nieskalaną parę połączą, oddaniem żony w ręce męża...¹

Daniłowicz sądził, że dla Cygana zawarcie związku małżeńskiego nie było czynnością kulturowo konieczną, a partnerów dobierano swobodnie, z tym że to mężczyzna wybierał sobie kobietę, nie zaś odwrotnie. W 1929 roku Z. Kremsztyk napisała:

Miłość cygańska nie związana jest przez żadne zasady prawa, nawet obyczaje: jest to najwolniejsza i najstraszniejsza miłość, pozwalająca mężczyźnie na opuszczenie kobiety, kiedykolwiek zechce, a grożąc niewiernej kochance nożem...²

Według tych przekazów, kobieta romska pełniła poślednią rolę w społeczności i była całkowicie podporządkowana decyzjom mężczyzny. O przedmiotowości kobiety świadczyła chociażby informacja opublikowana w naukowym piśmie, autorstwa S. Zdziarskiego, mówiąca o tym, że przed zaślubinami „...naprzód kobietę nago wszyscy oglądają’⁰. Powszechne były również relacje o zwyczajowym kupo-

3

1

   I. Daniłowicz, op. cit., s. 23.

2

   Z. Kremsztyk, Z cygańskiego życia, „Kuryer Literacko-Naukowy” 1929, nr 176, s. X. S. Zdziarski, Cyganie w Galicji, „Lud” 1900, t. VI, z. 2, s. 304.