1299075970

102 Sposoby zawierania małżeństw

waniu żon. Dochodziło zatem do przemieszania informacji dotyczących różnych ugrupowań romskich (cygańskich) przebywających w tym czasie w Polsce.

Współcześnie małżeństwo romskie najczęściej aranżowane jest przez rodziny przyszłych małżonków. Angażowanie się starszych w konstruowanie związków małżeńskich wyklucza ich przypadkowość.

Rozpoczęcie działań prowadzących do zaślubin związane jest z uznaniem dorosłości dziecka, którego to zaślubiny mają dotyczyć. Rozdźwięk pomiędzy wiekiem aprobowanym społecznie jako wskazanie do małżeństwa a odczuciami rodziców co do stosowności tego wieku jest często przyczyną i uzasadnieniem negocjacji prowadzonych przez zainteresowane danym związkiem rodziny. Nie muszą się one kończyć zaślubinami, a jedynie ich zapowiedzią, i to niekoniecznie wiążącą dla obu stron.

Z ekonomicznego punktu widzenia zaślubiny są bardzo istotnym momentem w życiu społeczności romskiej, wiążą się bowiem z przemieszczeniem wartości materialnych i niematerialnych od jednej rodziny do drugiej. Istotne są tutaj nie tyle przepływ siły roboczej w postaci kobiety, która z domu rodziców odchodzi do domu męża, oraz jej zdolność płodzenia dzieci, co prestiż i wzajemne okazywanie szacunku. Zatem przyporządkowanie zaślubin tylko i wyłącznie zasadom ekonomiki jest błędne. Przepływ wszelkich wartości (w tym materialnych) pomiędzy rodzinami musi być równoważny, a to oznacza wymianę darów, prestiżu i szacunku. W rodzinach o niskiej pozycji materialnej, a co za tym idzie — społecznej, prowadzenie rozmów kontraktowych nie ma znaczenia praktycznego i ogranicza się do wydania zgody na ślub. Zaślubiny i wesele są nie tylko zwieńczeniem zawarcia kontraktu finansowego pomiędzy poszczególnymi rodzinami (rodami), ale również działaniem, które zatwierdza zmiany w rzeczywistości społecznej i sankcjonuje przyjęcie przez młodych nowych ról: męża, żony, ojca, matki, zięcia, synowej itd.

W wielu innych kulturach zawarcie małżeństwa rzadko bywało prywatną sprawą dwojga ludzi. W kulturach tradycyjnych mechanizm presji społecznej był bardzo rozbudowany i młodzi zazwyczaj podporządkowywali się, mając na względzie wartości swojego otoczenia. Współczesne małżeństwa wyzwalają się spod kontroli i ingerencji krewnych, powinowatych czy grup sąsiedzkich. Pewne oznaki takiego procesu pojawiały się również w wypowiedziach moich respondentów.

Osoby, których małżeństwo planuje się zaaranżować, mogą się nie znać i nic o sobie nie wiedzieć. W związku z obowiązującym we wszystkich grupach rodowych zakazem rozmów dziewcząt z chłopcami (poza braćmi i bliskimi kuzynami)¹ młodzi ludzie nie mają szans, aby bliżej poznać się i porozmawiać. Młodzi najczęściej poznają się (lub raczej widzą) w domu, przy okazji spotkań rodzinnych, czasem na zabawie, w wyjątkowych przypadkach na dyskotece, ale dotyczy to wyłącznie małżeństw mieszanych, i to tych, w których mężczyzna pochodzi z rodziny romskiej. W przypadku małżeństw romskich najczęściej jest to znajomość „z widzenia”. Może się zdarzyć tak, że dziewczyna nie wie nawet, iż jest obserwowana przez chłopaka, który planuje się ożenić. O jego zamiarach dowiaduje się dopiero,

1

Chodzi tu o wpajane dziewczynie w procesie wychowania poczucie skromności i wstydliwości.